Europejskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej (ESMO ang. European Society for Medical Oncology) 19 grudnia 2020 r. opublikowało stanowisko dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 u chorych na nowotwory.
Rozpoznanie choroby nowotworowej zwiększa ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia COVID-19. Dotyczy to szczególnie chorych na nowotwory hematologiczne, raka płuca, nowotwory w stadium rozsiewu oraz nowotwory lite, zwłaszcza w pierwszym roku choroby. Zgodnie z danymi konsorcjum Covid-19 and Cancer (CCC19) śmiertelność związana z zakażeniem COVID-19 wśród chorych na nowotwory wynosi od 5% do 61% i jest wielokrotnie wyższa niż w całej populacji (2-3%). Zakażenie wirusem SARS-Co-V2 opóźnia diagnostykę i leczenie choroby nowotworowej oraz zwiększa związaną z nią umieralność.
Dowody dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności szczepień ochronnych u chorych na nowotwory są ograniczone, jednak pozwalają na ich rekomendowanie w tej grupie, także w trakcie leczenia immunosupresyjnego (z wyłączeniem szczepionek żywych oraz wektorowych, zdolnych do replikacji). Obecnie dostępne są trzy typy szczepionek przeciwko COVID-19: szczepionki wektorowe - nie replikujące, szczepionki oparte o mRNA i szczepionki podjednostkowe, wywołujące swoistą odpowiedź immunologiczną przeciw określonym antygenom.
U chorych otrzymujących leki hamujące działanie komórek B (przeciwciała monoklonalne przeciwko CD-10, CD-19, CD-20 oraz CD-19 CAR-T) skuteczność szczepionek może być mniejsza. Dane z badań są ograniczone, jednak wskazują, że skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek przeciwko COVID-19 u chorych na nowotwory są podobne jak w całej populacji. Na skuteczność szczepionek mogą wpływać wcześniejsze przeszczepienie szpiku, rodzaj nowotworu i jego zaawansowanie oraz leczenie immunosupresyjne.
W miarę możliwości chorzy na nowotwory powinni być szczepieni przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego; szczepienie w trakcie leczenia powinno być indywidualnie dostosowane do jego schematu. Badania kliniczne wykazały mniejszy efekt szczepienia u chorych na nowotwory hematologiczne lub otrzymujących chemioterapię, natomiast u chorych leczonych inhibitorami PD-1 lub PD-L1 nie stwierdzono osłabienia odpowiedzi immunologicznej.
Brakuje danych dotyczących interakcji szczepionek opartych o mRNA z lekami przeciwnowotworowymi. Ten rodzaj szczepionek testuje się u chorych na nowotwory od około 10 lat i dotychczas nie stwierdzono poważnych działań niepożądanych.
Według Światowej Organizacji Zdrowia chorzy na nowotwory powinni być w szczepieniach traktowani priorytetowo - zaraz po przedstawicielach zawodów medycznych.
Grupa 16 ekspertów ESMO na podstawie obecnej wiedzy przygotowała następujące stanowisko dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa szczepień przeciw COVID-19 u chorych na nowotwory, ich interakcji z leczeniem onkologicznym, odpowiedzi immunologicznej oraz priorytetów szczepień.
- Skuteczne i bezpieczne szczepionki przeciwko COVID-19, dopuszczone na podstawie dokładnego, niezależnego i rzetelnego procesu przeprowadzonego przez organy regulacyjne, należy stosować w ramach dobrze działających programów szczepień. Ich niezbędnym elementem powinien być plan nadzoru nad bezpieczeństwem farmakoterapii.
- Zaleca się kontynuowanie badań klinicznych oraz prowadzenie rejestrów i obserwacji w trakcie i po zakończeniu badań klinicznych, aby uzyskać więcej danych na temat skuteczności i bezpieczeństwa szczepionek w populacji ogólnej i w populacjach specjalnych, w tym u osób chorujących na nowotwór lub z chorobą nowotworową w wywiadzie.
- Chorzy na nowotwory (zwłaszcza hematologiczne, otrzymujący chemioterapię, w stadium rozsiewu nowotworu i z historią nowotworu litego w ciągu ostatnich 5 lat) mają znacznie większe ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia SARS-Co-V2. Uzasadnia to traktowanie ich jako priorytetowej grupy, niezależnie od innych wskazań, na przykład wieku. Chorzy, którzy otrzymali leczenie hamujące limfocyty B w ciągu ostatnich 6 miesięcy, mogą odnieść mniejsze korzyści ze szczepienia. Chorzy po allogenicznym przeszczepieniu szpiku mogą otrzymać szczepionkę nie wcześniej niż 6 miesięcy po zabiegu pod warunkiem, że nie występują u nich objawy choroby „przeszczep przeciwko gospodarzowi”. Możliwość szczepienia przeciw COVID-19 powinni mieć także chorzy uczestniczący w badaniach klinicznych.
- Personel medyczny opiekujący się chorymi na nowotwory powinien być w szczepieniach traktowany priorytetowo.
- Skuteczność oraz czas trwania odporności uzyskanej w wyniku szczepienia u chorych na nowotwory powinny być nadal monitorowane oraz być przedmiotem badań klinicznych.
- Obserwacja chorych na nowotwory poddanych szczepieniu powinna dotyczyć działań niepożądanych, przebiegu zakażenia COVID-19 oraz przebiegu nowotworu.
- Ryzyko zakażenia COVID-19 znacznie zmniejsza stosowanie środków ochrony osobistej (maski, przyłbice, rękawiczki), zachowywanie dystansu społecznego, pomiar temperatury, dezynfekcja rąk oraz szczepienie.
- Dane na temat skuteczności szczepień ochronnych u chorych na nowotwory uzasadniają ich celowość zarówno w odniesieniu do grypy, jak i COVID-19. Skuteczność szczepionki przeciwko COVID-19 może zależeć od wielu czynników (rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu, zastosowanego leczenia immunosupresyjnego oraz ogólnej kondycji chorego).
- W celu lepszego określenia bezpieczeństwa oraz skuteczności szczepionki przeciwko COVID-19 u chorych na nowotwory zaleca się zbieranie następujących danych:
- Określenie stopnia zaawansowania choroby (chory w trakcie terapii, przewlekle chory po leczeniu, ozdrowieniec)
- Określenie stanu ogólnego chorego oraz chorób towarzyszących (otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niewydolność oddechowa, serca, nerek)
- Określenie ewentualnych interakcji z leczeniem onkologicznym
- Zaszczepienie powinna poprzedzać rozmowa z chorym uzyskanie jego świadomej zgody