Źródło błędnego przekonania

Chlor (Cl) to niebezpieczna substancja chemiczna. Wdychanie gazu chlorowego lub wypicie płynu zawierającego silnie stężony chlor (np. wybielacz) może wywołać wymioty, śpiączkę, a nawet śmierć.¹  Z tego powodu wiele osób obawia się, że chlor obecny w wodzie w basenach i w wodzie pitnej może być szkodliwy dla zdrowia i powodować nowotwory. Takie przekonanie bywa rozpowszechniane przez producentów filtrów do wody oraz producentów basenów „bezchlorowych”, twierdzących, że chlor może powodować raka.

Aktualne dowody

Od 1849 r., kiedy to dr John Snow po raz pierwszy zasugerował, że pewne choroby mogą być przenoszone przez wodę pitną, podejmowane są różne działania, aby była ona jak najczystsza i bezpieczna. Chlorowanie, jako metoda oczyszczania wody, zostało po raz pierwszy użyte  w 1910 r. w wodzie przeznaczonej dla żołnierzy.

Utrzymanie stałego zaopatrzenia ludzi w bezpieczną wodę pitną jest dużym wyzwaniem i osiągnięciem sanitarnym. Miliony ludzi wciąż umierają z powodu zanieczyszczonej wody w krajach rozwijających się. Bez czystej wody większość z nas nie żyłaby wystarczająco długo, aby zachorować na raka.

Chlor rozpuszcza się w wodzie, tworząc kwas podchlorawy (HOCl), który częściowo rozkłada się dalej, tworząc jon podchlorynowy (OCl-). Kwas podchlorawy i jon podchlorynowy są zabójcze dla potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów i w tens sposób dezynfekują wodę pitną.²

Chlorowana woda pitna

Australijskie Wytyczne Dotyczące Wody Pitnej (Australian Drinking Water Guidelines; NHMRC) dopuszczają do 5mg chloru na litr (mg/l) wody pitnej. To tyle samo, co limit zalecany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Stężenia chloru w australijskiej wodzie pitnej wahają się od 0.1mg/l do 4.0mg/l, najczęściej jest to 0.2-0.5mg/l2. Departament Zdrowia Australii Zachodniej (Western Australian Department of Health) zaleca utrzymywanie chloru w basenach na poziomie 2.0-3.0mg/L w zależności od temperatury.³

Australijskie Wytyczne Dotyczące Wody Pitnej (Australian Drinking Water Guidelines; NHMRC) wskazuję na brak negatywnych skutków spożycia chlorowanej wody. Badania przeprowadzone na zwierzętach pokazują, że chlor i produkty jego rozkładu nie wywołują nowotworów. Istnieje bardzo małe ryzyko związane ze spożyciem chloru, gdy pije się bardzo dużo chlorowanej wody. W jednym z raportów opisano zdarzenie, gdy podczas dezynfekcji sieci wodociągowej, 150 osób piło wodę o stężeniu chloru 50mg/l. Nie zaobserwowano żadnych negatywnych skutków zdrowotnych. Badanie żołnierzy, którzy przez dłuższy czas pili wodę o stężeniu chloru powyżej 32mg/l także nie wykazało żadnych tego negatywnych skutków.²

Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for the Research of Cancer; IARC) oceniła bezpieczeństwo stosowania chloru w wodzie pitnej i stwierdziła, że ​​nie ma wystarczających dowodów na jego rakotwórczość u zwierząt i ludzi. Chlor nie został sklasyfikowany ani jako substancja rakotwórcza, ani potencjalnie rakotwórcza.⁴

Chlorowanie wody w basenach

Woda w basenach jest chlorowana solami podchlorynowymi (podchloryn sodu lub podchloryn wapnia). Bezpieczeństwo soli podchlorynu zostało również ocenione przez IARC i stwierdzono, że nie ma wystarczających dowodów na rakotwórczość podchlorynu u zwierząt. Tego typu badań nie przeprowadzono na populacji ludzkiej.⁴

Produkty uboczne dezynfekcji chlorem

Trihalometany (chloroform) i kwasy halooctowe powstają w wyniku reakcji chloru z materią organiczną w wodzie. Są to tak zwane produkty uboczne dezynfekcji wody (DBP).⁵

Wiele badań sugeruje słaby związek między DBP a nowotworami pęcherza moczowego i odbytnicy.^{6, 7}

IARC stwierdziła, że ​​chloroform może być rakotwórczy dla ludzi. To stwierdzenie zostało oparte na badaniach na zwierzętach, których wyniki mogą, ale nie muszą być analogiczne u ludzi.8

NHMRC stwierdza: „należy zmniejszać stężenie produktów ubocznych dezynfekcji, ale sama dezynfekcja nie może być podważana: ewentualne ryzyko stwarzane przez produkty uboczne dezynfekcji jest znacznie mniejsze niż ryzyko stwarzane przez obecność mikroorganizmów chorobotwórczych w wodzie, która nie została zdezynfekowana.”²

Podsumowanie

Nie ma dowodów potwierdzających mit, że chlor w wodzie pitnej lub w basenach może powodować raka. Jednak chlor i gaz chlorowy mogą wpływać na układ oddechowy. Wysokie stężenia chloru mogą prowadzić do pewnych powikłań zdrowotnych. Istnieją ograniczone dowody na to, że DBP w wodzie pitnej mogą być związane z bardzo małym wzrostem ryzyka rozwoju raka. Australijskie wytyczne dotyczące wody pitnej zalecają minimalizowanie powstawania DBP, ale nie w taki sposób, aby zmniejszało to skuteczność dezynfekcji, ponieważ obecność patogenów w wodzie stanowi znacznie większe i bardziej bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia niż narażenie na DBP.

Literatura uzupełniająca 

• NHMRC (Australijskie Wytyczne Dotyczące Wody Pitnej)

Narodowa Rada ds. Zdrowia i Badań Medycznych

http://www.nhmrc.gov.au/guidelines/publications/eh52

Bibliografia

1. International Occupational Safety and Health Information Centre (CIS), Chlorine, in International Chemical Safety Cards, 31 March 2009, International Programme on Chemical Safety (IPCS) and European Commission (EC)  [Accessed 5 June 2019].
2. National Health and Medical Research Council (NHMRC), Australian Drinking Water Guidelines 6, 2011 (Version 3.5 Updated May 2019), Commonwealth of Australia. [Accessed 5 June 2019].
3. Healthy WA - Department of Health (WA). Healthy WA - Swimming Pools and Spas. [Accessed 5 June 2019];
4. International Agency for Research on Cancer. Working Group on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, Chlorinated Drinking-water; Chlorination By-products; Some Other Halogenated Compounds; Cobalt and Cobalt Compounds. IARC monographs on the evaluation of carcinogenic risks to humans; Vol. 52. 1991, Lyon: International Agency for Research on Cancer.
5. United States Environmental Protection Agency (EPA). Basic Information about Chloramines and Drinkng Water Disinfection. 13 December 2013. [Accessed on 6 June 2019].
6. Michaud DS, Kogevinas M, Cantor KP et al. (2007) Total fluid and water consumption and the joint effect of exposure to disinfection by-products on risk of bladder cancer. Environmental Health Perspectives, 115(11): 1569-1572.
7. Villanueva CM, Cantor CP, Grimalt JO et al. (2007) Bladder cancer and exposure to water disinfection by-products through ingestion, bathing, showering, and swimming in pools. American Journal of Epidemiology, 165(2): 148-156.

8. International Agency for Research on Cancer. Working Group on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, Some Chemicals that Cause Tumours of the Kidney or Urinary Bladder in Rodents and Some Other Substances. IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, ed. IARC. Vol. 73. 1999, Lyon, France: IARC.