Źródło mitu

Kilka lat temu australijski serwis informacyjny opublikował artykuł, w którym stwierdzono: „Naukowcy ostrzegają, że substancje chemiczne znajdujące się w szmince i lakierze do paznokci mogą wywoływać raka piersi”. Artykuł sugerował, że ftalan butylu benzylu (BBP), zgodnie z badaniem opublikowanym w BMC Genomics, powoduje raka piersi.1 Było to badanie przeprowadzone na zwierzętach, w którym wykazano, że bardzo wysoka ekspozycja nowonarodzonych szczurów na BBP miała wpływ na ekspresję pewnych genów w tkance gruczołów sutkowych. Badanie to nie miało na celu sprawdzenia, czy BBP w szmince powoduje raka piersi u szczurów, nie mówiąc już o ludziach.

Pokrewnym mitem jest przekonanie, że ołów zawarty w szminkach jest toksyczny i powoduje raka.

Aktualne dowody

Ftalan benzylu butylu

Ftalan butylu benzylu (BBP) należy do substancji chemicznych zwanych ftalanami, które mają właściwości podobne do żeńskiego hormonu estrogenu. Badania na zwierzętach wykazały wpływ BBP na układ rozrodczy szczurów - BBP powoduje zaburzenia hormonalne, zmniejsza liczbę plemników, niższą masę urodzeniową potomstwa. Należy zauważyć, że zmiany te obserwowano przy narażeniu na bardzo wysokie dawki BBP.2

Centrum Oceny Ryzyka Rozrodu Człowieka (Center for the Evaluation of Risks to Human Reproduction; CERHR) oszacowało, że ogólna populacja w Stanach Zjednoczonych jest narażona na około 2 mikrogramy (µg) BBP na kilogram masy ciała dziennie. Inne badanie sugerowało, że większość ludzi jest narażona na 4 µg/kg/dzień. U szczurów zaobserwowano niższą masę urodzeniową po spożyciu 100µg BBP/kg/dobę. Zmiany hormonalne i zmniejszona liczba plemników były obserwowane dopiero po przekroczeniu 500µg BBP/kg/dobę. To 125 razy więcej niż najwyższe szacowane narażenie populacji ogólnej.2

Badania na szczurach wskazały również na związek BBP ze wzrostem liczby guzów pęcherza moczowego i łagodnych guzów trzustki oraz upośledzeniem rozwoju układu rozrodczego u samców. Te wyniki nie zostały potwierdzone u ludzi.3

BBP nie znajduje się na liście Amerykańskiego Raportu o Substancjach Rakotwórczych (US Report on Cancirogens)4. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (The International Agency for Research in Cancer; IARC) również nie uznaje BBP za substancję rakotwórczą.3

Ołów

Niektóre czerwone szminki zawierają w swoim składzie bardzo niewielką ilość ołowiu. W 2007 r. grupa pod nazwą Kampania na Rzecz Bezpiecznych Kosmetyków (Campaign for Safe Cosmetics) przetestowała 33 szminki i wykryła w nich ołów w ilościach przekraczających limity dla tego metalu w słodyczach. Wywołało to pewne zaniepokojenie opinii publicznej, mimo że zawartość ołowiu była tak niewielka, że nie mogła wywołać jakiekolwiek negatywnych skutków zdrowotnych. Warto zauważyć, że słodycze przeznaczone są do spożycia, często przez małe dzieci, podczas gdy szminka nakładana jest tylko na usta.5

Ekspozycja na bardzo duże dawki ołowiu wpływa na układ rozrodczy, może powodować zaburzenia  behawioralne oraz problemy w nauce.

Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer; IARC) przeanalizowała jakie poziomy ołowiu we krwi mogą okazać się niebezpieczne dla zdrowia. Wykazano, że nieorganiczne związki ołowiu są przypuszczalnie rakotwórcze, natomiast nie ma wystarczających dowodów, aby to samo powiedzieć o organicznych związkach ołowiu. Analizy te opierają się na takim narażeniu na ołów, które doprowadza do podwyższenia poziomu stężenia ołowiu we krwi.6

Podsumowanie

Chociaż wysoka ekspozycja na ołów i BBP jest niebezpieczna, ilości ołowiu i BBP znajdujące się w szminkach są zbyt niskie, aby mogły mieć niekorzystny wpływ na zdrowie. Ekspozycja na BBP w populacji ogólnej jest zbyt niska, aby powodować raka lub zaburzenia rozrodczości. Każdego dnia jesteśmy narażeni na kontakt z ołowiem w naszym środowisku, a śladowe ilości znajdujące się w szminkach mogą ewentualnie stanowić problem tylko w sytuacji, gdy zaistnieje bardzo duże narażenie na ołów z innych źródeł. Główne źródła ołowiu, takie jak farby i stopy do lutowania na bazie ołowiu, zostały znacznie ograniczone, od kiedy wzrosła wiedza na temat niekorzystnego wpływu ołowiu na organizm.

Bibliografia

1. Moral R, Wang R, Russo I et al. The plasticizer butyl benzyl phthalate induces genomic changes in rat mammary gland after neonatal/prepubertal exposure. BMC Genomics. 2007; 8:453.
2. Center for the Evaluation of Risks to Human Reproduction (CERHR), NTP-CERHR Monograph on the Potential Human Reproductive and Developmental Effects of Butyl Benzyl Phthalate (BBP), Center for the Evaluation of Risks to Human Reproduction (CERHR), Editor. 2006, National Toxicology Program - US Department of Health and Human Services.
3. International Agency for Research on Cancer (IARC), Volume 73: Some Chemicals that Cause Tumours of the Kidney or Urinary Bladder in Rodents and Some Other Substances, in IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, IARC, Editor. 2006, IARC: Lyon, France.
4. US Department of Health and Human Services, National Toxicology Program, Report on Carcinogens (12th ed) 2011.
5. The Campaign for Safe Cosmetics. A Poison Kiss: The Problem of Lead in Lipstick.  2007  [cited 08/08/2014]; Available from: http://www.safecosmetics.org/article.php?id=327.
6. International Agency for Research on Cancer (IARC), Volume 87: Inorganic and Organic Lead Compounds, in IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, IARC, Editor. 2006, IARC: Lyon, France.