Pochodzenie mitu

W ciągu ostatnich 20 lat korzystanie z telefonów komórkowych stało się bardzo powszechne.

Telefony komórkowe, to urządzenia radiowe małej mocy, transmitujące oraz odbierające promieniowanie mikrofalowe. Działają na częstotliwościach od 450 do 2700 MHz, moc tych urządzeń to 0.1 - 2 W.1 Pojawiły się obawy, że telefony komórkowe mogą przyczyniać się do powstania nowotworów – szczególnie nowotworów mózgu przez trzymanie ich blisko głowy w trakcie używania.

Wiadomo, że promieniowanie wysokoenergetyczne (jonizujące) - takie jak promieniowanie rentgenowskie i promieniowanie gamma (γ) - wywołuje nowotwory, wady genetyczne i osłabia układ odpornościowy. W pewnym sensie zrozumiałe jest więc, że media i opinia publiczna obawiają się również promieniowania niskoenergetycznego, takiego jak promieniowanie o bardzo niskiej częstotliwości (ELF) (elektryczność), promieniowanie o częstotliwości radiowej (RF) i mikrofale. Obawy budzą też telefony komórkowe i ich stacje bazowe, a także linie energetyczne.2

Po ogłoszeniu wprowadzenia technologii 5G w 2019 ponownie pojawiło się zainteresowanie tym tematem.

Aktualne dowody

Telefony komórkowe

W ciągu ostatnich 20 lat przeprowadzono szereg badań dotyczących potencjalnego wpływu telefonów komórkowych na zdrowie ludzi. Szczególnie interesowano się zagadnieniem czy  używanie telefonów komórkowych może mieć związek z powstawaniem nowotworów regionu głowy i szyi oraz mózgu, takich jak oponiaki, glejaki, nerwiaki nerwu słuchowego. Badano też wpływ telefonów komórkowych na funkcje poznawcze mózgu.  

Badania

Większość badań dotyczy częstości i długości korzystania z telefonów komórkowych przez osoby aktualnie zdrowe oraz chore na nowotwory mózgu. Są to badania retrospektywne.

Największym jak dotąd badaniem jest INTERPHONE, w którym wzięło udział ponad 5000 pacjentów z 13 krajów chorujących na  nowotwory regionu głowy i szyi oraz mózgu. Badanie rozpoczęło się w 2000 r., a wyniki opublikowano w latach 2010 i 2011.3,4 Okazało się, że używanie telefonów komórkowych nie zwiększało ryzyka zachorowania na glejaka ani oponiaka. Pojawiły się sugestie, że ryzyko glejaka nieznacznie wzrosło wśród osób bardzo często korzystających z telefonów komórkowych, ale mogło to  być też wynikiem przypadku lub błędu. Podobne wyniki uzyskano w mniejszym francuskim badaniu opublikowanym w 2014 r.5

Badania kohortowe (prospektywne)

Badania prospektywne są uważane za bardziej wiarygodne,ponieważ są bardziej obiektywne. 

W październiku 2011 r. opublikowano duńskie badanie obejmujące ponad 350 000 osób. Nie wykazano związku między używaniem telefonów komórkowych a zwiększonym ryzykiem wystąpienia jakiegokolwiek nowotworu mózgu.6 W badaniu tym zaobserwowano użytkowników telefonów komórkowych od 1982 r., kiedy to telefony komórkowe stały się dostępne w Danii. Średni czas obserwacji wyniósł 10 lat. Podobne wnioski pochodzą z angielskiego badania opublikowanego w 2014 r., w których śledzono losy 800 000 kobiet.7

W 2011 roku, Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer; IARC) dokonała przeglądu wszystkich badań dotyczących wpływu telefonów komórkowych na zdrowie i zaklasyfikowała korzystanie z telefonów komórkowych oraz innych pól elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej jako „prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi” (Grupa IARC 2B),8 co oznacza, że istnieją ograniczone dowody na to, że promieniowanie o częstotliwości radiowej powoduje nowotwory u ludzi i zwierząt. Na tę ocenę duży wpływ miało badanie INTERPHONE.

Badania ekologiczne

W 2018 r. opublikowano australijskie badanie oceniające trendy w zachorowalności na nowotwory mózgu w latach: 1982-1992, 1993-2002 i 2003-2013. Zastosowano odpowiednie modelowanie aby ustalić, czy liczba nowych nowotworów mózgu była wyższa niż oczekiwana. Autorzy stwierdzili, że wskaźniki zachorowalności na nowotwory mózgu pozostawały na stałym poziomie we wszystkich trzech badanych okresach. W latach 2003-2013, kiedy to korzystanie z telefonów komórkowych stało się normą, nie zaobserwowano wzrostu występowania glejaka w płacie skroniowym - części mózgu znajdującej się najbliżej ucha, a więc najbardziej potencjalnie narażonej podczas korzystania z telefonów komórkowych. Konkluzją z tego badania jest stwierdzenie, że nie odnotowano wzrostu liczby nowotworów mózgu, które można by przypisać telefonom komórkowym.9

Stacje bazowe

Telefony komórkowe komunikują się przesyłając fale radiowe poprzez sieć stałych anten, zwanych stacjami bazowymi. Stacje bazowe emitują fale o częstotliwości radiowej (RF) przy wysokich poziomach mocy. Siła pola RF jest największa w pobliżu jego źródła i zmniejsza się wraz z odległością. Dlatego anteny są umieszczone wysoko, a miejsce, w którym się znajdują jest często niedostępne dla osób postronnych. Dostęp do miejsc, w których natężenie pola może przekraczać limity bezpieczeństwa jest ściśle monitorowany.10

Siła pól RF musi być zgodna z limitami bezpieczeństwa Australian Communications and Media Authority (ACMA) i zaleceniami Australijskiej Agencji Ochrony przed Promieniowaniem i Bezpieczeństwa Jądrowego (Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agency; ARPANSA).11

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stwierdziła, że dostępne dane nie potwierdzają wzrostu zachorowalności na nowotwory u zwierząt i ludzi związanego z promieniowaniem stacji bazowych.12

Podsumowanie

Telefony komórkowe są w powszechnym użyciu, dlatego ważne jest, aby stale kontrolować i monitorować ewentualny ich wpływ na zdrowie. Obecne dowody naukowe wskazują, że związek między typowym użytkowaniem telefonów komórkowych oraz promieniowaniem stacji bazowych a występowaniem nowotworów jest mało prawdopodobny. Istnieją niespójne dowody sugerujące, że osoby bardzo intensywnie korzystające z telefonów komórkowych mogą mieć nieco zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory.

Dodatkowe informacje:

1. Telefony komórkowe a zdrowie. Ochrona przed promieniowaniem, Australijska Agencja Ochrony przed Promieniowaniem i Bezpieczeństwa Jądrowego http://www.arpansa.gov.au/mobilephones/index.cfm#
2. Pola elektromagnetyczne i zdrowie publiczne: telefony komórkowe, Światowa Organizacja Zdrowia, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs193/en/index.html
   

Bibliografia

1. World Health Organization (WHO). Electromagnetic fields and public health: mobile phones. October 2014; Fact sheet N°193]. Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs193/en/.
2. Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agency (ARPANSA).What is radiation? . 2012 ; Available from: https://www.arpansa.gov.au/understanding-radiation/what-is-radiation.
3. Group, T.I.S., Brain tumour risk in relation to mobile telephone use: results of the INTERPHONE international case-control study. International Journal of Epidemiology, 2010. 39(3): p. 675-694.
4. Group, T.I.S., Acoustic neuroma risk in relation to mobile telephone use: Results of the INTERPHONE international case-control study. Cancer Epidemiology, 2011. 35(5): p. 453-464.
5. Coureau G, Bouvier G, Lebailly P et al. Mobile phone use and brain tumours in the CERENAT case-control study. Occupational and Environmental Medicine. 2014; 71:514-522.
6. Frei, P., et al., Use of mobile phones and risk of brain tumours: update of Danish cohort study. BMJ, 2011. 343.
7. Benson V, Pirie K, Schuz J et al. Mobile phone use and risk of brain neoplasms and other cancers: prospective study. International Journal of Epidemiology. 2013; 42:792-802.
8. Baan, R., et al., Carcinogenicity of radiofrequency electromagnetic fields. The Lancet Oncology, 2011. 12(7): p. 624-626. See also International Agency for Cancer Research (IARC) Non-ionizing Radiation, Part 2: Radiofrequency Electromagnetic Fields. Volume 102. 2013. Lyon, France.
9. Karipidis K, Elwood M, Benke G, et al. Mobile phone use and incidence of brain tumour histological types, grading or anatomical location: a population-based ecological study. BMJ Open 2018; 8:e024489. doi:10.11.36/bmjopen-2018-024489
10. Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agency (ARPANSA). Mobile phone base stations and health. August 2016; Available from: https://www.arpansa.gov.au/understanding-radiation/radiation-sources/more-radiation-sources/mobile-phone-base-stations.
11. Australian Radiation Protection and Nuclear Safety Agency (ARPANSA). Mobile phones and health. March 2015 Available from: https://www.arpansa.gov.au/understanding-radiation/radiation-sources/more-radiation-sources/mobile-phones
12. World Health Organization (WHO). Electromagnetic fields and public health. May 2006; Available from: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs304/en/index.html.