1. Osocze ozdrowieńców poprawia wyniki leczenia infekcji COVID-19 u chorych na nowotwory hematologiczne
W JAMA Oncology opublikowano badanie, którego celem było sprawdzenie rezultatów stosowania osocza ozdrowieńców u osób z nowotworem hematologicznym zakażonych wirusem SARS-Cov-2. Ze względu na immunosupresję wywołaną nowotworem i jego leczeniem jest to grupa chorych szczególnie narażona na ciężki przebieg infekcji. W artykule przeanalizowano dane 966 chorych na nowotwory hematologiczne, u których zdiagnozowano COVID-19. Spośród nich 143 osoby otrzymały osocze ozdrowieńców. W ciągu 30 dni od momentu postawienia diagnozy COVID-19 w grupie tej zmarło 19 osób (13,3%). To o 40% mniej niż w grupie, która nie otrzymała osocza (204 zgony, 24,8%). Różnica ta była jeszcze bardziej wyrażona u osób z ciężkim przebiegiem COVID-19. U 388 osób przyjętych na oddział intensywnej terapii 30-dniowa śmiertelność w grupie, która otrzymała osocze ozdrowieńców wyniosła 15,8% w porównaniu do 46,9% u osób bez tej terapii. U osób, u których wystąpiła konieczność użycia respiratora (227 pacjentów) w grupie, która otrzymała osocze 30-dniowa śmiertelność wyniosła 17,8% w porównaniu do 53,3% w grupie bez tej terapii.
2. Kolejne potwierdzenie zmniejszenia liczby wykonywanych badań przesiewowych w trakcie pandemii COVID-19
W Preventive Medicine opublikowano artykuł dotyczący wpływu pandemii COVID-19 na liczbę wykonywanych badań przesiewowych. Przedstawia on dane pochodzące z amerykańskiego National Breast and Cervical Cancer Early Detection Program, którego celem jest zapewnienie badań przesiewowych w kierunku raka piersi i raka szyki macicy u kobiet o niskim statusie socjoekonomicznym. Przeanalizowano okres początku pandemii COVID-19 (styczeń - czerwiec 2020). Wykazano, że w kwietniu 2020 roku w porównaniu do średniej dla tego miesiąca z poprzednich 5 lat liczba sfinansowanych przez narodowy program badań przesiewowych w kierunku raka piersi spadła o 87% (z 19.366 do 2.607), a w kierunku raka szyjki macicy o 84% (z 18.347 do 2.880). Liczba wykonywanych badań zaczęła się zwiększać już w maju, jednak w czerwcu 2020 nadal pozostawała znacznie poniżej średniej z 5 poprzednich lat dla tego miesiąca: o 39% w przypadku badań w kierunku raka piersi i o 40% w przypadku badań w kierunku raka szyjki macicy. Liczba badań przesiewowych w kierunku raka piersi w obszarach wiejskich nadal pozostawała niższa o ponad 50%.
3. Chorzy na chłoniaki B-komórkowe są szczególnie predysponowani do wystąpienia przedłużonej infekcji COVID-19
Niektóre grupy chorych, szczególnie osoby z zaburzoną funkcją układu odpornościowego, są predysponowane do wystąpienia przedłużonej infekcji COVID-19. Aby ocenić częstość występowania tego zjawiska francuscy badacze zebrali dane 111 chorych na chłoniaki, leczonych z powodu COVID-19 w szesnastu szpitalach we Francji. Przedłużoną infekcję COVID-19 zdefiniowano jako konieczność pobytu w szpitalu ponad trzydzieści dni z powodu ciężkich objawów choroby lub nawrót objawów po wcześniejszej poprawie, wymagający łącznej hospitalizacji ponad trzydzieści dni. Z obserwowanej 111-osobowej grupy zmarły dwadzieścia cztery osoby. Pięćdziesięciu pięciu chorych wyzdrowiało i zostało wypisanych ze szpitala. Pozostałych trzydziestu dwóch spełniło kryteria przedłużonego COVIDu. Dla porównania, w tym samym okresie średni czas hospitalizacji na świecie z powodu zakażenia COVID-19 wyniósł jedenaście dni. Dziewięciu chorych z przedłużoną infekcją zmarło z jej powodu. W wieloczynnikowej analizie związek z ryzykiem wystąpienia przedłużonego zakażenia wykazano dla starszego wieku, nawrotowego/opornego na leczenie chłoniaka, przebycia w przeciągu roku terapii anty-CD20 oraz obecność co najmniej jednej choroby współistniejącej. Wykazano również, że te same czynniki istotnie zmniejszały szansę na całkowite przeżycie. Badanie udowodniło istotne znaczenie funkcji linii B-komórkowej układu odpornościowego w walce z COVIDem. Przedłużona infekcja nie wystąpiła u żadnego z chorych na chłoniaki T-komórkowe czy chłoniaka Hodgkina. W grupie osób wymagających ponad 30-dniowej hospitalizacji, 81% chorych otrzymywało w ciągu roku terapię skierowaną przeciwko limfocytom B, podczas gdy w grupie osób niechorujących przewlekle - tylko 40%.
European Hematology Association (EHA) 2021 Annual Meeting: Abstract S215. Presented June 11, 2021
4. Sztuczna inteligencja zinterpretuje badania przesiewowe w kierunku raka piersi
Według najnowszych badań zastosowanie sztucznej inteligencji (artificial intelligence, AI) w interpretacji przesiewowych mammograficznych pozwoli na zmniejszenie obciążenia radiologów o 70%, bez pogorszenia czułości wykrywania raka piersi. W Radiology opublikowano wyniki retrospektywnej analizy blisko 16 tys. cyfrowych badań obrazowych piersi (mammografii i tomosyntezy), w których raka piersi rozpoznano ostatecznie u 113 chorych. Ocenę jednego lub dwóch radiologów porównano z wynikiem algorytmu AI wykorzystującego technikę autonomicznego treningu. Każdy mammogram został oceniony przez AI w skali 1-10, gdzie wraz ze wzrostem liczby punktów rosła szansa rozpoznania nowotworu. 70% ocenianych badań otrzymało nie więcej niż 7 punktów (interpretowane jako małe ryzyko rozpoznania raka piersi). Zastosowanie AI w porównaniu z podwójną oceną radiologiczną pozwoliło na zmniejszenie o ponad 70% liczby godzin pracy lekarza oraz zmniejszenie o blisko 17% odsetka ponownych wezwań pacjentek. Co ważne, nie odnotowano spadku czułości metody - AI wykryła w mammografiach 92 raki piersi, a radiolodzy 95 (p= 0.38). W obrazach tomosyntezy AI rozpoznała 76 raków, a radiolodzy 78 (p= 0.68). Ze względu na relatywnie małą liczebność próby oraz przeprowadzenie jej w jednym ośrodku, planowane jest przeprowadzenie prospektywnego badania klinicznego.
5. Chorzy znacznie częściej korzystają z komplementarnych metod leczenia niż sądzą prowadzący ich onkolodzy
Podczas tegorocznego kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (American Society of Clinical Oncology, ASCO) przedstawiono wyniki ankietowego badania oceniającego częstość stosowania alternatywnych i komplementarnych metod leczenia wśród chorych na nowotwory. 73% chorych na raka piersi przyznało się do ich stosowania. Co ciekawe, w opinii onkologów odsetek osób wspomagających klasyczną medycynę innymi technikami był niższy - 43%. W opinii autorów badania tak znaczne rozbieżności wskazują na braki w komunikacji lekarzy z pacjentami. Według przeprowadzonej ankiety zaledwie połowa onkologów rozmawia ze swoimi chorymi o alternatywnych metodach leczenia. 28% pacjentów podało, że wiedzę o komplementarnych technikach uzyskało od prowadzącego lekarza, przy czym najczęściej dotyczyła ona grup wsparcia (55%), a znacznie rzadziej akupunktury/akupresury (28%) czy muzykoterapii (16%). Nie wynika to bynajmniej ze sceptycyzmu medyków. Dwie trzecie lekarzy dwie trzecie pacjentów uznało pozytywny wpływ metod komplementarnych i zmiany stylu życia na samopoczucie. Natomiast zaledwie 36% onkologów i 60% chorych uważa, że wpływają one pozytywnie na wyniki leczenia.
American Society of Clinical Oncology (ASCO) 2021: Abstract e24123
6. Badanie śliny pozwoli na wykrycie nowotworów głowy i szyi
Częstość zachorowań na nowotwory rejonu głowy i szyi gwałtownie wzrasta. Prognozuje się, że w 2035 roku będzie to trzeci najczęstszy nowotwór wśród mężczyzn. Wzrost zachorowalności wynika głównie ze wzrostu liczby nowotworów wywołanych przewlekłą infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus, HPV, tzw. nowotwory HPV-zależne). Podczas kongresu Amerykańskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (American Society of Clinical Oncology, ASCO) przedstawiono wyniki niewielkiego badania klinicznego oceniającego skuteczność badań śliny w wykrywaniu nowotworów głowy i szyi. Test NavDX pozwala na wykrycie obecności DNA pięciu najczęstszych podtypów wirusa HPV. Dotychczas tę metodę stosowano w badaniach krwi. Tym razem, podobnie do cytologii w raku szyjki macicy, naukowcy postanowili ocenić czy na podstawie materiału z sąsiedztwa nowotworu - śliny, można będzie bezinwazyjnie wykryć nowotwór. Czterdziestu sześciu chorym na HPV-zależny nowotwór rejonu głowy i szyi pobrano przed rozpoczęciem leczenia krew i ślinę. Dodatni wynik, potwierdzający rozpoznanie nowotworu, uzyskano w 43 próbkach krwi oraz 44 próbkach śliny. Ze względu na wykazaną wysoką czułość testu naukowcy będą kontynuować badania, pozwalające ocenić jego wartość jako badania przesiewowego w kierunku nowotworów głowy i szyi.
American Society of Clinical Oncology (ASCO) 2021: Abstract 6063
7. Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne zaleca stosowanie kwasu acetylosalicylowego w profilaktyce nowotworów jelita grubego
Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne (American Gastroenterological Association) opublikowało aktualizację zaleceń profilaktyki farmakologicznej nowotworów jelita grubego. Stosowanie małych dawek kwasu acetylosalicylowego (aspiryny) zalecane jest u osób poniżej 70 r.ż., ze spodziewanym czasem przeżycia ponad dziesięć lat, bez ryzyka krwawień oraz z co najmniej 10% ryzykiem choroby sercowo-naczyniowej w ciągu najbliższej dekady. Autorzy zaleceń wskazują, że wyniki badań dotyczące stosowania tej terapii w starszej populacji są niejednoznaczne, w związku z czym przed ewentualnym rozpoczęciem profilaktyki farmakologicznej należy rozważyć indywidualne ryzyko krwawień. Aspirynę można zastosować również wśród chorych po leczeniu nowotworu jelita grubego. Cytowane badania kliniczne, na których oparto zalecenia udowodniły, że przyjmowanie 81-325 mg kwasu acetylosalicylowego zmniejszało ryzyko nawrotu gruczolaków jelita. W wytycznych poruszono również kwestię stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (innych niż aspiryna), metforminy, wapnia, witaminy D, kwasu foliowego oraz statyn. Stosowanie metforminy w ramach profilaktyki farmakologicznej dopuszczono warunkowo tylko wśród osób chorujących na cukrzycę. Pozostałe leki, ze względu na brak skuteczności w badaniach klinicznych, nie są zalecane do stosowania w profilaktyce nowotworów jelita grubego.
8. Przyjmowanie statyn przez osoby z niewydolnością serca zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu
W European Heart Journal opublikowano pracę pogłębiającą temat potencjalnego przeciwnowotworowego działania statyn (grupa leków obniżająca stężenie lipidów we krwi, stosowana w profilaktyce incydentów sercowo-naczyniowych). Przeanalizowano dane 87 000 osób z niewydolnością serca, przyjętych w latach 2003-2015 do jednego ze szpitali w Hong Kongu. W czasie trwania obserwacji u 11.052 spośród nich (12,7%) rozpoznano nowotwór, a 3.863 (4,4%) zmarło z tego powodu. Najczęściej rozpoznawano raka jelita grubego, płuca, wątroby i dróg żółciowych. Częstość występowania nowotworu w okresie 5 lat u osób przyjmujących statyny wynosiła 7,9% w porównaniu do 10,4% u osób nieprzyjmujących tych leków. W okresie 10 lat wartości te wynosiły odpowiednio 11,2% i 13,2%. Osoby przyjmujące statyny miały niższe ryzyko zgonu, w tym również z powodu nowotworu. 10-letnia umieralność z powodu nowotworów wyniosła u nich 3,8% w porównaniu do 5,2% u osób nieprzyjmujących statyn.
9. Test wykrywający raka jelita grubego i odbytnicy z próbki krwi
Podczas tegorocznego kongresu ASCO (American Society of Clinical Oncology) zaprezentowano pracę dotyczącą testu LUNAR-2, który, na podstawie krążącego we krwi nowotworowego DNA wykrywa raka jelita grubego i odbytnicy. Skuteczność testu w wykrywaniu nowotworu sprawdzano w grupie 434 osób z ustalonym rozpoznaniem i w 271-osobowej grupie kontrolnej. Ogólna czułość testu w przeprowadzonym badaniu wyniosła 91%, w tym 88% dla I i II stadium zaawansowania nowotworu i 93% dla III stadium. Swoistość wyniosła 94%. Czułość wykrywania prawostronnego i lewostronnego raka jelita była podobna: 93% w porównaniu do 90%. Czułość testu dla pacjentów z objawami i bez objawów były podobne (91% w porównaniu do 88%). Obecnie dostępne badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego i odbytu to kolonoskopia i badanie stolca na krew utajoną. Ich wykonywanie po 50. roku życia znacznie zmniejsza umieralność z powodu tego nowotworu. Autorzy pracy zaznaczają, że skuteczny test przesiewowy z próbki krwi, w związku z większą wygodą dla pacjenta i łatwością wykonania, mógłby zwiększyć zgłaszalność na badania przesiewowe. Potrzebne są jednak dalsze badania nad jego skutecznością.
10. Spożycie alkoholu może odpowiadać za 4% przypadków nowotworów na świecie
W The Lancet Oncology opublikowano pracę badającą wpływ ilości spożywanego alkoholu na liczbę nowotworów na świecie. Oszacowano, że spożywanie alkoholu odpowiadało za 741300 przypadków (4,1%) nowotworów w 2020 roku, w tym za 568.700 przypadków u mężczyzn. W celu przeprowadzenia analizy korzystano z danych GLOBOCAN dotyczących zachorowalności na wybrane nowotwory w 2020 roku oraz, zakładając 10-letni okres powstania nowotworu, z szacunków Global Information System on Alcohol and Health, dotyczących spożycia alkoholu u mieszkańców poszczególnych krajów w 2010 roku. Wyodrębniono dane dla raka wargi i jamy ustnej, raka gardła, przełyku, raka jelita grubego i odbytnicy, krtani oraz raka piersi u kobiet. Obliczony wskaźnik zapadalności na nowotwór związany ze spożyciem alkoholu wynosił 13,4 na 100 tysięcy u mężczyzn i 3,7 na 100 tysięcy u kobiet. Intensywne spożywanie alkoholu, zdefiniowane jako więcej niż 60 g dziennie, odpowiadało za 46,7% nowotworów przypisanych alkoholowi, a w ilości 20-60g/ dziennie - za 39,4%.