1. Chorzy po leczeniu onkologicznym rzadko prowadzą zdrowy tryb życia
American Cancer Society (ACS) opracowało zalecenia dotyczące m.in. aktywności fizycznej, diety oraz spożywania alkoholu przez osoby po zakończonym leczeniu onkologicznym (www.cancer.org). Celem tych wytycznych, opartych na dowodach naukowych, jest zmniejszanie ryzyka nawrotu oraz umieralności ze wszystkich przyczyn i związanej z nowotworem. Amerykańscy badacze postanowili ocenić odsetek chorych po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego stosujących się do zaleceń ACS. W analizie, której wyniki opublikowano w JAMA Oncology, uwzględniono dane ponad 10 tys. chorych. Podczas telefonicznej ankiety oceniono przestrzeganie wytycznych w czterech domenach: utrzymania właściwej masy ciała, aktywności fizycznej, diety oraz spożywania alkoholu. Zaledwie 4% chorych postępowało zgodnie z zaleceniami we wszystkich domenach. Udział chorych postępujących zgodnie z zaleceniami dotyczącymi aktywności fizycznej, utrzymania prawidłowej masy ciała, niespożywania alkoholu oraz stosowania zdrowej diety wynosił odpowiednio 72%, 68%, 50% oraz 12%. Co ciekawe, chorzy po leczeniu onkologicznym podejmowali mniej działań prozdrowotnych niż osoby bez wywiadu onkologicznego.
2. Wzrasta odsetek zaawansowanych nowotworów jelita grubego wśród młodych chorych
Pomimo rosnącej zachorowalności na nowotwory jelita grubego u osób poniżej 50. roku życia dotychczas nie osiągnięto porozumienia w sprawie obniżenia wieku rozpoczęcia badań przesiewowych. W JAMA Network Open opublikowano wyniki badania oceniającego stopień zaawansowania raka jelita grubego w tej populacji chorych w momencie rozpoznania. Analizie poddano dane ponad 26 tys. chorych w wieku 46-49 lat, u których w latach 2000-2020 rozpoznano nowotwór jelita grubego. W 2020 roku zachorowalność na ten nowotwór w stadium miejscowym, regionalnym (z zajęciem lokalnych węzłów chłonnych) oraz rozsianym (z obecnością odległych przerzutów) wyniosła odpowiednio 7,7/100 tys., 13,4/100 tys. oraz 9/100 tys. W tym czasie najszybciej wzrastała zachorowalność na nowotwory rozsiane, a spadała na nowotwory ograniczone do guza pierwotnego (zlokalizowane). Według autorów badania rosnący odsetek zachorowań na zaawansowane nowotwory wśród młodych chorych jest kolejnym argumentem za obniżeniem do 45. roku życia wieku badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.
3. Jak często należy wykonywać kolonoskopię?
Kolonoskopia jest badaniem przesiewowym zalecanym po 50. roku życia w celu wykrycia wczesnego raka jelita grubego lub stanów przednowotworowych. U osób bez obciążającego wywiadu rodzinnego w kierunku raka jelita grubego, u których pierwsza kolonoskopia jest prawidłowa, zaleca się wykonanie kolejnej po 10 latach. W czasopiśmie JAMA Oncology opublikowano badanie, w którym sprawdzono, czy u osób z prawidłową pierwszą kolonoskopią można bezpiecznie wydłużyć do 15 lat czas do kolejnej. Dane ponad 110 tysięcy osób z prawidłową kolonoskopią przeprowadzoną między 45. a 69. rokiem życia, porównano z danymi ponad 1,9 miliona osób, u których w czasie trwania obserwacji nie wykonano kolonoskopii, albo badanie wykazało obecność raka jelita grubego. W ciągu 29-letniej obserwacji w grupie z prawidłowym wynikiem pierwszej kolonoskopii rozpoznano 484 raki jelita grubego i 112 zgonów z tego powodu. Wykazano, że wydłużenie odstępów między badaniami z 10 do 15 lat oznaczałoby niewykrycie dwóch przypadków raka jelita grubego na 1000 osób, z jednoczesnym uniknięciem 1000 kolonoskopii.
4. Test badający mikrobiotę jamy ustnej może w przyszłości wykrywać raka żołądka
Rak żołądka jest często wykrywany w zaawansowanym stadium, kiedy nie ma już możliwości leczenia operacyjnego. Najczęściej stosowaną metodą w wykrywaniu tego nowotworu jest gastroskopia, która jest badaniem uciążliwym dla pacjenta. W badaniu przedstawionym podczas Digestive Disease Week przebadano pod kątem mikrobiomu popłuczyny z jamy ustnej 98 osób, w tym 30 z rozpoznaniem raka żołądka, 30 ze stanami przednowotworowymi żołądka i 38 zdrowych. Zauważono, że zmianom o charakterze poprzedzającym nowotwór żołądka towarzyszą dostrzegalne zmiany w składzie mikrobioty jamy ustnej. Zidentyfikowano 13 szczepów bakterii różniących osoby zdrowe od osób ze stanami przednowotworowymi i rakiem żołądka. Autorzy pracy podkreślają, że jest to dopiero początek pracy nad testem, który w przyszłości może być pomocny w wykrywaniu raka żołądka na etapie umożliwiającym radykalne leczenie.
5. Czy warto brać udział w badaniach klinicznych?
Udział w badaniach klinicznych pozwala chorym otrzymywać nowe leki zanim wejdą one do codziennego użytku. Niestety wiele badań nie potwierdza skuteczności testowanych terapii lub niesie zbyt duże ryzyko powikłań, aby wprowadzić je do praktyki klinicznej. Ta niepewność powoduje, że część chorych na nowotwory odmawia udziału w badaniach klinicznych. W Annals of Internal Medicine opublikowano wyniki metaanalizy oceniającej zysk z eksperymentalnego leczenia. Analizowano 128 badań klinicznych, do których włączono blisko 50 tys. chorych na nowotwory płuca, piersi, wątroby i dróg żółciowych, trzustki, jelita grubego i gruczołu krokowego. Okazało się, że udział badaniu klinicznym wydłużał średni czas do progresji o 20% (1,25 miesiąca), a czas przeżycia całkowitego (overall survival, OS) o 8% (1,18 miesiąca). Poprawa OS dotyczyła tylko chorych na nowotwory płuca, piersi oraz wątroby i dróg żółciowych. Leczenie eksperymentalne wiązało się z większą liczbą powikłań. Ryzyko poważnych działań niepożądanych w 3.-5. stopniu zaawansowania było wyższe o 7,4% w stosunku do standardowych terapii.
6. Nowa metoda leczenia łysienia po chemioterapii
Minoksydil jest popularnym, dostępnym bez recepty i stosowanym w postaci roztworu lub aerozolu lekiem stosowanym w różnych formach łysienia, w tym łysieniu po chemioterapii. Trudności w aplikacji, zmiana struktury włosów, podrażnienia i wysuszenie skóry głowy są głównymi powodami przerywania tej terapii lub jej stosowania niezgodnie z zaleceniami. Podczas tegorocznego kongresu American Academy of Dermatology przedstawiono konsensus 12 ekspertów z 43 krajów dotyczący doustnego leczenia minoksydilem. Uznano, że lek ten przynosi korzyść chorym z przetrwałym łysieniem po chemioterapii. Przeciwwskazania do leczenia obejmują nadwrażliwość na lek, wcześniejszy wysięk w osierdziu, zapalenie osierdzia, niewydolność serca, nadciśnienie płucne spowodowane stenozą aortalną, guz chromochłonny nadnercza, ciążę oraz karmienie piersią. Odpowiedź na leczenie należy oceniać najwcześniej po 3-6 miesiącach. Codzienna dawka leku zależna jest od wieku i płci i wynosi od 0,625 do 5 mg.
7. Coraz więcej kobiet w młodym wieku choruje na raka piersi
Na całym świecie wzrasta liczba zachorowań na raka piersi. W badaniu opublikowanym w Canadian Association of Radiologists Journal oceniono zachorowalność na raka piersi u kobiet poniżej 55. roku życia w Kanadzie. Dane epidemiologiczne dotyczące tego nowotworu uzyskano z kanadyjskiego systemu raportowania zachorowań na raka (za lata 1984-1991) oraz Kanadyjskiego Rejestru Nowotworów (za lata 1992–2019). Zauważono, że dla kobiet w przedziale wieku 20-29 lat współczynnik zachorowalności zwiększa się corocznie o 3%, dla kobiet w przedziale wiekowym 30-39 lat o 1,25%, a dla kobiet w wieku 40-49 lat o 0,77%. Najmniejszy wzrost odnotowano w grupie kobiet w wieku 50-54 lata o 0,38%. Wzrastająca zachorowalność u osób młodych wymaga od nich wzmożonej czujności onkologicznej. Warto podkreślić, że w Polsce od 1 listopada 2023 rozszerzono wiek w którym zaleca się wykonywanie przesiewowej mammografii do 45.-74. roku życia.
8. Czy e-papierosy są bezpieczne dla serca?
E-papierosy są powszechnie uważane za bezpieczną alternatywę dla zwykłych papierosów, jednak są one w użyciu od niedawna i istnieje mała liczba badań oceniających ich długoterminowy wpływ na zdrowie. Wiadomo już, że nie są one tak bezpieczne jak początkowo sądzono. Pojawiają się doniesienia mówiące o tym, że e-papierosy w podobnym stopniu jak zwykłe papierosy powodują uszkodzenie śródbłonka naczyń krwionośnych, co inicjuje wewnątrznaczyniowe procesy zapalne, a w konsekwencji miażdżycę. Z kolei miażdżyca jest bezpośrednią przyczyną większości zawałów mięśnia sercowego i udarów mózgu. W badaniu na 31 osobach, które nigdy nie paliły papierosów zauważono, że inhalowanie wolnego od nikotyny aerozolu z e-papierosów powoduje gorsze rozkurczanie naczyń krwionośnych, co po wielu latach może prowadzić do nadciśnienia tętniczego i chorób sercowo-naczyniowych. Ponieważ po e-papierosy coraz częściej sięgają nastolatkowie, konieczne są społeczne akcje edukacyjne dotyczące szkodliwości ich używania.
9. Jak zmieniały się trendy w paleniu papierosów w czasie pandemii COVID-19?
W badaniu opublikowanym w BMC Medicine sprawdzono, jak zmieniały się trendy w paleniu papierosów przez Brytyjczyków w latach 2017-2022. Przeprowadzano ankiety z członkami gospodarstw domowych z różnych rejonów Anglii, dotyczące palenia papierosów przez zamieszkujące dane domostwo osoby w wieku 18-24 i 45-66 lat. Dodatkowo pytano o próby rzucenia palenia w ciągu ostatniego roku oraz stosowane sposoby wyjścia z nałogu. Analizie poddano dane 101 960 respondentów, z czego 54% przebadano przed pandemią, a 46% w jej trakcie. Badanie wykazało wyraźne zmiany we wskaźnikach palenia, podejmowanych próbach rzucania palenia i korzystania ze wsparcia w jego rzucaniu. Przed pandemią Covid-19 rozpowszechnienie palenia spadało o 5,2% rocznie, a podczas pandemii o 0,3% rocznie. Wśród osób w wieku 18–24 lat udział palaczy podczas pandemii wzrósł o 34,9%, a u osób w wieku 45–65 lat zmniejszył się o 13,6%. Liczba osób które podjęły próbę rzucenia papierosów zwiększyła się o 120%, a liczba prób rzucenia palenia o 42%.