1. Wdrożenie dzienniczków pacjentów do standardowej opieki onkologicznej może poprawić wyniki leczenia i jakość życia chorych
W ostatnich latach, zarówno w badaniach klinicznych, jak i codziennej praktyce klinicznej, coraz częściej stosuje się w onkologii przesyłanie przez chorych danych (patient-reported outcome measures, PROM) przez aplikacje, systemy telefoniczne czy strony internetowe. Dotychczasowe badania sugerują, że stosowanie PROM może poprawiać jakość życia pacjentów oraz wydłużać czas przeżycia. W JAMA Network Open opublikowano systematyczny przegląd badań oceniających wpływ PROM na efekty leczenia onkologicznego. Analizie poddano 45 badań klinicznych z randomizacją, do których włączono ponad 13 tys. chorych. Okazało się, że stosowanie PROM prawdopodobnie zmniejsza ogólną umieralność (współczynnik ryzyka, 0,84) i poprawia jakość życia (quality of life, QoL) związaną ze zdrowiem (średnia różnica 2,45). Poprawa QoL była jednak znacząca tylko po 12 tygodniach stosowania PROM, natomiast po 48 tygodniach nie odnotowano różnic w porównaniu z grupą kontrolną. Nie wykazano również związku między PROM a liczbą wizyt na oddziale ratunkowym lub hospitalizacji.
jamanetwork.com/journals/jamanetworkopen
2. Blisko połowa zachorowań i zgonów z powodu nowotworów wynika z modyfikowalnych czynników ryzyka
W USA w 2014 roku 42% zachorowań na nowotwory oraz 45% zgonów z ich powodu wynikało z potencjalnie modyfikowalnych czynników ryzyka. W CA: A Cancer Journal for Clinicians opublikowano wyniki nowej analizy dotyczącej 2019 roku. Wykorzystując dane narodowych rejestrów (National Health Interview Survey i National Health and Nutrition Examination Survey) oszacowano częstość czynnego i biernego palenia papierosów, zakażeń wirusami onkogennymi, nadmiernej masy ciała, spożywania owoców i warzyw, błonnika, czerwonego mięsa i alkoholu, stopień aktywności fizycznej oraz narażenia na promieniowanie ultrafioletowe. Okazało się, że w 2019 r. w USA 40% zachorowań na nowotwory i 44% zgonów z ich powodu wiązało się z modyfikowalnymi czynnikami ryzyka. Odsetki zachorowań i zgonów dla poszczególnych czynników ryzyka wyniosły odpowiednio: palenie papierosów – 19% i 20%, nadmierna masa ciała – 8% i 7%, nadużywanie alkoholu – 5% i 4%, niewłaściwa dieta – 4% i 3%, zakażenia wirusami onkogennymi - 3% i 4%. Najczęstszymi nowotworami spowodowanymi paleniem tytoniu były raki płuca (85,6%), krtani (80,1%), gardła (56,8%), jamy ustnej (54,8%), jamy nosowej (54,2%), przełyku (53,9%) i pęcherza moczowego (50,7%). Otyłość związana była z ponad połową zachorowań na nowotwory macicy i ponad jedną trzecią raków pęcherzyka żółciowego, przełyku, wątroby i nerek. Połączenie nadmiernej masy ciała, alkoholu, nieprawidłowej diety i braku aktywności fizycznej przyczyniło się ogółem do 17% zgonów nowotworowych u mężczyzn i u kobiet.
3. Współmałżonkowie chorych na nowotwory mają zwiększone ryzyko samobójstw
Duńscy badacze ocenili ryzyko podjęcia próby samobójczej i samobójczego zgonu wśród współmałżonków chorych na nowotwory. Analizie poddano dane ponad 400 tys. osób z lat 1986-2016. Współmałżonkowie chorych na nowotwory mieli zwiększone ryzyko prób (współczynnik ryzyka [HR] 1,28) i zgonów samobójczych (HR 1,47), zwłaszcza w ciągu pierwszego roku od rozpoznania choroby (HR dla prób 1,45; HR dla zgonów 2,56). Czynnikami predysponującymi była płeć męska (HR 1,42), niższe dochody (HR 1,39) oraz przebyta choroba nowotworowa (HR 1,57). Zwiększone ryzyko próby samobójczej i śmierci odnotowano dla większości nowotworów, wyższych stopni zaawansowania oraz po zgonie małżonka.
4. Zysk z operacji bariatrycznych u osób po 60. roku życia jest mniejszy niż u młodych chorych
Operacje bariatryczne pomagają nie tylko w walce z otyłością, ale zmniejszają również ryzyko niektórych nowotworów oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Najczęściej wykonywane są w młodym wieku. W JAMA Network Open opublikowano wyniki analizy oceniającej wpływ tych zabiegów na stan zdrowia osób po 60. roku życia. Do badania włączono ponad 15 tys. osób, z których 2550 przeszło operację bariatryczną, a pozostali stanowili grupę kontrolną. Nowotwory związane z nadmierną masą ciała rozpoznano ogółem u 4,3% osób, a choroby układu krążenia (zawał mięśnia sercowego lub udar) u 9,4%. Operacja bariatryczna po 60. roku życia zmniejszała ryzyko nowotworów wśród kobiet (HR 0,76), ale nie w populacji ogólnej. Zabieg omijający żołądek (gastric bypass) zmniejszał ryzyko zarówno nowotworów, jak i chorób układu sercowo-naczyniowego
5. Samotność pogarsza wyniki leczenia nowotworów
Psychika chorych na nowotwory odgrywa kluczową rolę w procesie choroby i leczenia. Jednym z jej mniej poznanych aspektów jest poczucie samotności. Amerykańscy badacze przeprowadzili ankietę wśród ponad 3300 chorych, zawierającą m.in. skalą samotności UCLA. W zależności od odpowiedzi uczucie osamotnienia kategoryzowano jako niskie/brak, łagodne, umiarkowane i znaczne. Okazało się, że wyższe poziomy samotności związane były z wyższą umieralnością po zakończonym leczeniu onkologicznym, z najwyższym skorygowanym współczynnikiem ryzyka obserwowanym w grupie znacznej samotności (P = .004). Czynnikami zwiększającymi ryzyko samotności były: płeć męska, pozostawanie w wolnym stanie cywilnym, rasa inna niż biała, niskie wykształcenie, współwystępowanie innych chorób oraz obniżenie nastroju w ciągu ostatniego roku. Wyniki badania sugerują celowość włączenia badań przesiewowych w kierunku samotności do codziennej opieki onkologicznej, co może zapewnić niezbędne interwencje u osób o podwyższonym ryzyku jej wystąpienia.
6. Starsze osoby z depresją gorzej tolerują chemioterapię
Depresja oraz zaburzenia lękowe są powszechne wśród chorych na nowotwory, jednak często nie są odpowiednio leczone. W badaniu opublikowanym w czasopiśmie Cancer sprawdzono, czy depresja i zaburzenia lekowe wpływają na zgłaszane działania niepożądane chemioterapii. 402 chorych po 65. roku życia przydzielono w trakcie chemioterapii do grupy z interwencją prowadzoną przez interdyscyplinarny zespół przeszkolony w zakresie geriatrii, składający się z onkologa, pielęgniarki, pracownika socjalnego, fizjoterapeuty, dietetyka i farmaceuty. Zespól ten przed rozpoczęciem chemioterapii oceniał stan pacjenta i wdrażał odpowiednie leczenie w tym leczenie przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Grupa kontrolna licząca 203 osoby otrzymywała w trakcie chemioterapii standardową opiekę medyczną. U 35% osób biorących udział w badaniu rozpoznano depresję, a u 47% zaburzenia lękowe. Zauważono, że pacjenci z depresją objęci standardową opieką onkologiczną zgłaszali więcej działań niepożądanych chemioterapii niż osoby objęte kompleksową opieką geriatryczną (odpowiednio 70% i 54%). Podobnej zależności nie zauważono u pacjentów z zaburzeniami lękowymi.
7. Karmienie piersią nie zwiększa ryzyka wznowy u kobiet po leczeniu z powodu raka piersi
Rak piersi jest nowotworem hormonozależnym. Obecnie wiadomo, że ciąża po wyleczeniu z powodu raka piersi nie zwiększa ryzyka wznowy ani rozwoju drugiego raka piersi, istniały natomiast obawy czy ryzyka wznowy poprzez wpływ na gospodarkę hormonalną nie zwiększa karmienie piersią. Na tegorocznym kongresie Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej przedstawiono wynik dwóch badań oceniających ryzyko karmienia piersią u kobiet po leczeniu z powodu raka piersi. Pierwsze z nich obejmowało blisko 5000 kobiet z mutacją BRCA1 lub BRCA2, wśród których 474 urodziło dziecko po leczeniu onkologicznym, a jedna czwarta zdecydowała się na karmienie piersią (około połowa kobiet w związku z obustronną mastektomią nie miała tej możliwości). Po 7 latach obserwacji nie było różnic w liczbie wznów raka piersi oraz drugiego rak piersi u kobiet karmiących i niekarmiących piersią. W drugim badaniu uwzględniono chore na hormonozależnego raka piersi niezależnie od obecności nosicielstwa mutacji BRCA. 518 kobiet tymczasowo przerwało uzupełniająca hormonoterapię celem zajścia w ciążę, 317 urodziło co najmniej jedno dziecko, z czego dwie trzecie zdecydowało się na karminie piersią. Po dwuletniej obserwacji ryzyko wznowy i drugiego raka piersi było porównywalne dla obu grup (3,6% dla kobiet karmiących piersią i 3,1% dla niekarmiących).
8. Wypalenie zawodowe istotnym problemem wśród onkologów
Wypalenie zawodowe jest częstym problemem dotykającym lekarzy wszystkich specjalności. Onkolodzy, w wyniku rosnącej liczby chorych oraz ich dużej śmiertelności, są grupą szczególnie narażoną na wypalenie zawodowe. Dane pochodzące z różnych badań ankietowych pokazują wagę tego problemu. Hiszpańskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej przed rozpoczęciem kongresu Europejskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej odbywającego się w Barcelonie zorganizowało konferencję prasową dotyczącą wypalenia zawodowego wśród europejskich onkologów. Okazało się, że wypalenia doświadcza około 57% onkologów, a 40% jest zagrożonych pogorszeniem dobrostanu psychicznego w związku z odczuwanym wypaleniem zawodowym. 38% onkologów w związku z wypaleniem zawodowym rozważa zmianę pracy. Na konferencji podkreślono, że problem wypalenia zawodowego pomimo jego wpływu na różne aspekty życia zawodowego i prywatnego jest często bagatelizowany. Jako sposoby radzenia sobie z wypaleniem zawodowym wskazano dbanie o przyjazną atmosferę w miejscu pracy, wprowadzenie zrównoważonego czasu pracy oraz opiekę osoby nadzorującej, która w razie konieczności udzieli wsparcia psychicznego.
9. Czy regularne palenie fajki wodnej zwiększa ryzyko nowotworów?
Na świecie coraz więcej osób stosuje wyroby tytoniowe inne niż papierosy. Wśród młodych osób popularność zyskuje fajka wodna. W badaniu opublikowanym w JAMA Oncology sprawdzono czy palenie fajki wodnej zwiększa ryzyko nowotworów. W badaniu wykorzystano dane dotyczące palenia papierosów i fajki wodnej przez ponad 39 tysięcy Wietnamczyków. Uczestnicy badania mieli co najmniej 15 lat. Po 11-letnim okresie obserwacji rozpoznano 554 nowotwory. Wykazano, że osoby palące regularnie fajkę wodną miały 2,6 razy większe ryzyko zgonu z powodu nowotworu niż osoby nie palące papierosów lub fajki wodnej. Palenie fajki wodnej związane było z 3,9 razy większym ryzykiem raka wątrobowokomórkowego, 3,5 raka płuca, 2,8 raka nosowej części gardła i 4 raka żołądka. Ryzyko było najwyższe u osób które rozpoczęły palenie fajki w młodym wieku i paliły więcej niż 9 lat.
10. SMSy mogą pomóc w walce z nałogiem
E-papierosy są najpopularniejszymi produktami tytoniowymi wśród nastolatków. Pomimo udowodnionego w tej grupie wiekowej negatywnego wpływu nikotyny, wciąż brakuje wystandaryzowanych metod wychodzenia z nałogu. Amerykańscy badacze przeprowadzili badanie z randomizacją oceniające skuteczność wiadomości SMS w rzucaniu e-papierosów. Do badania włączono ponad 1500 nastolatków w wieku 13-17 lat, którzy palili e-papierosy w ostatnich 30 dniach oraz wyrazili chęć wyjścia z nałogu w ciągu kolejnego miesiąca. Osoby z grupy kontrolnej otrzymywały wiadomości dotyczące jedynie trwania badania. W grupie badanej wysyłano automatyczne interaktywne SMSy dotyczące zaprzestania palenia, zawierające trening umiejętności poznawczych i behawioralnych oraz wsparcie społeczne. Odsetek abstynencji dla ramienia badanego i kontrolnego wyniósł odpowiednio 38% i 28%, (p<0.001). Badanie wykazało skuteczność SMSowej interwencji w wyjściu z nałogu palenia e-papierosów wśród nastolatków.