Glutation jest tripeptydem, który wchodzi w skład każdej komórki naszego organizmu. Występuje we wszystkich organizmach roślinnych oraz zwierzęcych. Jest najbardziej rozpowszechnionym niskocząsteczkowym związkiem tiolowym w przyrodzie. Obok kwasu askorbinowego jest jednym z najsilniejszych antyoksydantów. Na poziomie komórkowym glutation jest wykorzystywany na pierwszym miejscu w obronie organizmu. Jest syntetyzowany w wątrobie. Umożliwia komórkom usuwanie szkodliwych związków azotowych oraz toksyn. Bierze też udział w procesie oddychania, transportu aminokwasów, produkcji koenzymów. Uczestniczy w odbudowywaniu uszkodzonych składników komórki, głównie białek i lipidów błony komórkowej oraz DNA. Może występować w formie utlenionej lub zredukowanej - obie formy pełnią różne role i w zależności od sytuacji ich działanie może być korzystnie lub niekorzystnie dla organizmu. Glutation jest obecnie jednym z najintensywniej badanych cząsteczek w organizmie człowieka.
Obniżenie stężenia glutationu w komórkach obserwuje się w wielu jednostkach chorobowych, między innymi w cukrzycy, chorobie alkoholowej oraz u pacjentów zakażonych wirusem HIV. Zaobserwowano również, że poziom glutationu drastycznie obniża się w chorobach neurodegeneracyjnych, na przykład w chorobie Alzheimera lub w chorobie Parkinsona. Zdecydowanie niższe stężenie tego związku notuje się również u palaczy. 

Jaka teoria wspiera twierdzenie, że glutation może być pomocny w leczeniu nowotworów?

Komórki nowotworowe zawierają znacznie wyższe stężenie glutationu niż zdrowe. Stężenie glutationu w komórkach nowotworowych ma wpływ na ich oporność na radio-lub chemioterapię. Komórki zawierające większe stężenie glutationu są również bardziej odporne na apoptozę, czyli samobójczą śmierć komórki. W związku z tym powstaje pytanie, jak obniżyć stężenie glutationu w komórkach nowotworu i tym samym zwiększyć ich wrażliwość na leczenie. Pojawiły się doniesienia, że dieta zawierająca większe ilości glutationu może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworów jamy ustnej oraz gardła.

W jaki sposób stosowany jest glutation?

Glutation jest stosowany w formie kapsułek w popularnych suplementach diety.
Istnieje teoria, że dieta jest istotnym czynnikiem wpływającym na stężenie glutationu w komórkach. Jaja, nabiał, tłuszcze, oleje oraz produkty zbożowe zawierają mniej glutationu, a świeże warzywa, owoce oraz gotowane mięso - więcej. Stężenie glutationu jest zależne również od sposobu przygotowania oraz przechowywania żywności. Niektóre formy konserwowania znacznie obniżają zawartą w nich ilość tej substancji.

Czy prowadzono przedkliniczne badania (laboratoryjne lub na zwierzętach) z użyciem glutationu?

Przeprowadzono pojedyncze badania z wykorzystaniem glutationu na komórkach raka jajnika, w których wykazano zwiększenie wrażliwości komórek na leczenie przeciwnowotworowe.

Czy prowadzono badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad oddziaływaniem glutationu?

Przeprowadzono badanie z udziałem 79 chorych na raka jajnika. U części z nich przeprowadzono zabieg chirurgiczny, pozostałe były w stadium nieoperacyjnym. Pacjentki otrzymały 5 kursów cisplatyny oraz cyklofosfamidu w wysokiej dawce. Przed każdym podaniem leku otrzymywały dożylny wlew glutationu. W badaniu oceniano nasilenie niepożądanych działań leków cytotoksycznych, takich jak nudności, wymioty, uszkodzenie nerwów, szpiku kostnego oraz słuchu. Wyniki tego badania pozwalają przypuszczać, że dodanie glutationu do chemioterapii zmniejszy jej toksyczność oraz pozwoli na podanie większych dawek leków. Wciąż nie przeprowadzono jednak porównawczych badań klinicznych, które potwierdzałyby takie działanie glutationu.

Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem glutationu?

Opisywano łagodne reakcje alergiczne po doustnym stosowaniu glutationu – wysypkę, swędzenie skóry.

Czy amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała glutation do użycia we wskazaniu do leczenia onkologicznego w Stanach Zjednoczonych?

Glutation nie został zarejestrowany przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) do leczenia nowotworów.

Piśmiennictwo:

1. Bukowska Bozena. Glutathione: Its biosynthesis, inducation agents and concentrations in selected morbid units. Medycyna Pracy 2004; 55 (6): 501—509
2. Lv Huanhuan, Zhen Chenxiao, Liu Junyu, Yang Pengfei, Hu Lijiang, Shang Peng. Unraveling the potential role of glutathione in multiple forms of cell death in cancer therapy. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2019; 2019: 3150145.
3. Traverso Nicola, Ricciarelli Roberta, Nitti Mariapaola, Marengo Barbara, Furfaro Anna Lisa, Pronzato Maria Adelaide, Marinari Umberto Maria, Domenicotti Cinzia. Role of glutathione in cancer progression and chemoresistance. Oxidative Medicine and Cellular Longevity. 2013; 2013: 972913.
4. Nunes Sofia C., Serpa Jacinta. Glutathione in ovarian cancer: A double-edged sword. International Journal of Molecular Sciences 2018 Jul; 19(7): 1882.
5. Tedeschi M., De Cesare A., Oriana S., Perego P., Silva A., Venturino P., Zunino F. The role of glutathione in combination with cisplatin in the treatment of ovarian cancer. Cancer Treatment Reviews 18 (4), 253-9 Dec 1991
6. F. Di Re, S. Bohm, S. Oriana, G. B. Spatti, C. Pirovano, M. Tedeschi, F. Zunino. High-dose cisplatin and cyclophosphamide with glutathione in the treatment of advanced ovarian cancer. Annals of Oncology 4: 55-61, 1993.
7. Anna Bilska, Agata Kryczyk, Lidia Włodek. The different aspects of the biological role of glutathione. Postepy Hig Med Dosw. (online), 2007; 61: 438-453

Hasło opracowano we współpracy ze studentami Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie