W skrócie

Koenzym Q10 (znany również jako CoQ10) jest związkiem chemicznym naturalnie wytwarzanym przez organizm. Bierze udział w procesie wzrostu komórek oraz chroni je przed uszkodzeniem, które może prowadzić do rozwoju nowotworu (patrz pytanie 1).

Badania na zwierzętach wykazały, że koenzym Q10 wspomaga układ odpornościowy i sprawia, że organizm może w większym stopniu chronić się przed pewnymi infekcjami oraz niektórymi nowotworami (patrz pytanie 5).

Badania kliniczne wykazały, że koenzym Q10 pomaga chronić serce przed niszczącymi efektami ubocznymi doksorubicyny, leku stosowanego w leczeniu nowotworów (patrz pytanie 6).

W trzech niewielkich badaniach nad koenzymem Q10 u chorych na raka piersi leczenie pomagało niektórym z nich. Jednakże z powodu ułomności metodologicznych badania nie jest jasne, czy odniesione korzyści terapeutyczne wynikały z zastosowania koenzymu Q10 czy czegoś innego (patrz pytanie 6).

Należy zachować ostrożność przy łączeniu koenzymu Q10 z innymi lekami. Ważne, aby pacjenci informowali swojego lekarza o wszystkich terapiach, które obecnie stosują lub których stosowanie rozważają (patrz pytanie 7).

Koenzym Q10 nie został w pełni zbadany w skojarzeniu z chemioterapią pod kątem oceny bezpieczeństwa i skuteczności. Ponieważ sprzedawany jest jako suplement diety, a nie jako lek, jego sprzedaż nie jest regulowana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) (patrz pytanie 8).

 

1. Co to jest koenzym Q10?

Koenzym Q10 jest związkiem chemicznym, naturalnie produkowanym przez organizm. Litera Q i liczba 10 w jego nazwie odnoszą się do grup substancji chemicznych, które tworzą koenzym. Koenzym Q10 znany jest również pod następującymi nazwami:

  • Q10,
  • witamina Q10,
  • ubichinon.

Koenzym jest substancją wspomagającą pracę enzymów. Enzymy to białka, które przyspieszają tempo reakcji chemicznych zachodzących w komórkach organizmu. Komórki używają koenzymu Q10 w celu wytworzenia energii niezbędnej do wzrostu i zachowania zdrowia. Organizm wykorzystuje koenzym Q10 również jako przeciwutleniacz. Przeciwutleniacze (antyoksydanty) to substancje, które chronią komórki przed związkami chemicznym nazywanymi wolnymi rodnikami. Wolne rodniki mogą uszkadzać DNA (kwas dezoksyrybonukleinowy). Geny, które wchodzą w skład DNA, „mówią” komórkom, w jaki sposób działać w organizmie, kiedy rosnąć i się dzielić. Wykazano, że uszkodzenia DNA mogą mieć związek z pewnymi typami nowotworów. Przeciwutleniacze, poprzez chronienie komórek przed wolnymi rodnikami, pomagają chronić organizm przed nowotworem.

Koenzym Q10 znajduje się w większości tkanek organizmu. Jego największe ilości można znaleźć w sercu, wątrobie, nerkach i w trzustce, najmniejsze zaś – w płucach. Ilość koenzymu Q10 w tkankach spada wraz z wiekiem.

 

2. Jaka jest historia odkrycia i stosowania koenzymu Q10 jako terapii komplementarnej lub alternatywnej w leczeniu onkologicznym?

Koenzym Q10 po raz pierwszy zidentyfikowano w 1957 roku. Jego chemiczną strukturę ustalono w 1958 roku. Zainteresowanie koenzymem Q10 jako potencjalnym leczeniem onkologicznym pojawiło się 1961 roku, kiedy odkryto, że u niektórych pacjentów stężenie koenzymu Q10 we krwi było poniżej normy. Niskie stężenie koenzymu Q10 we krwi stwierdzono u chorych na szpiczaka, chłoniaka, raka piersi, płuca, prostaty, trzustki, jelita grubego i nerki oraz na nowotwory głowy i szyi.

Autorzy badań naukowych dotyczących kluczowej roli koenzymu Q10 w wytwarzaniu energii przez komórki zostali nagrodzeni Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 1978 roku.

Badania sugerują, że koenzym Q10 może wspomagać system immunologiczny organizmu. Częściowo z tego powodu koenzym Q10 stosowany jest w uzupełniającym leczeniu nowotworów. Leczenie uzupełniające stosuje się po leczeniu podstawowym w celu obniżenia ryzyka nawrotu nowotworu.

 

3. Jaka teoria kryje się za twierdzeniem, że koenzym Q10 może być skuteczny w leczeniu nowotworów?

Koenzym Q10 może być użyteczny w leczeniu nowotworów, ponieważ wzmacnia on system immunologiczny. Ponadto badania sugerują, że analogi koenzymu Q10 (leki podobne do niego) mogą bezpośrednio zapobiegać wzrostowi komórek nowotworowych. Jako przeciwutleniacz koenzym Q10 może pomagać w zapobieganiu rozwoju nowotworów.

 

4. W jaki sposób podawany jest koenzym Q10?

Koenzym Q10 jest zazwyczaj podawany doustnie w postaci pigułki (tabletki lub kapsułki). Można go również otrzymywać w zastrzyku dożylnym. W badaniach na zwierzętach koenzym Q10 jest podawany w zastrzykach.

 

5. Czy prowadzono badania przedkliniczne (laboratoryjne oraz na zwierzętach) z użyciem koenzymu Q10?

Nad koenzymem Q10 prowadzono kilka badań przedklinicznych. Badania laboratoryjne oraz na zwierzętach prowadzone są w celu ustalenia, czy dany lek, procedura medyczna lub leczenie mogą mieć zastosowanie u ludzi. Badania przedkliniczne prowadzone są, zanim rozpoczną się jakiekolwiek testy z udziałem ludzi. Większość obserwacji laboratoryjnych nad koenzymem Q10 skupiała się nad jego chemiczną strukturą i sposobem działania w organizmie. Poniższe informacje pochodzą z badań przedklinicznych prowadzonych nad koenzymem Q10 i nowotworami:

  • Badania na zwierzętach wykazały, że koenzym Q10 wzmacnia system odpornościowy i wspomaga organizm w walce z pewnymi infekcjami i niektórymi nowotworami.
  • Koenzym Q10 zwiększał ochronę serca zwierząt, którym podawano lek onkologiczny doksorubicynę, antybiotyk z grupy antracyklin, który powoduje uszkodzenie mięśnia sercowego.
  • Badania laboratoryjne i badania na zwierzętach wykazały, że analogi koenzymu Q10 (leki podobne do koenzymu Q10) mogą powstrzymać rozrost komórek nowotworowych.

 

6. Czy prowadzono jakiekolwiek badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad koenzymem Q10?

Nie prowadzono dobrze zaprojektowanych i obejmujących dużą liczbę pacjentów badań klinicznych nad zastosowaniem koenzymu Q10 w leczeniu onkologicznym. Prowadzono pewne badania kliniczne z udziałem niewielkiej liczby pacjentów, sposób ich prowadzenia jednak oraz niewielka liczba doniesień sprawiają, że niejasne jest, czy korzyści terapeutyczne osiągnięto dzięki zastosowaniu koenzymu Q10 czy dzięki innym czynnikom. Większość badań prowadzona była bez randomizacji, nie zastosowano w nich także grupy kontrolnej. Badania kliniczne z randomizacją i grupą kontrolną zapewniają najwyższy poziom dowodów naukowych.

W badaniach klinicznych z randomizacją pacjenci po wyrażeniu zgody na udział w nich przypisywani są losowo do dwóch lub większej liczby grup, w których porównuje się różne czynniki związane z leczeniem.

W badaniach klinicznych pacjenci w jednej grupie (nazywanej grupą kontrolną) nie otrzymują nowego leczenia, które jest przedmiotem testu. Grupa kontrolna jest następnie porównywana go grup terapeutycznych w celu ustalenia, czy nowe leczenie przynosi skutki.

Wyniki niektórych badań publikowane są w czasopismach naukowych. Większość czasopism naukowych skupia wokół siebie grupę ekspertów, którzy recenzują doniesienia z badań, zanim zostaną one opublikowane, aby zagwarantować, że dowody naukowe i wnioski są uprawnione. Jest to tak zwana recenzja wzajemna (peer-review). Wyniki badań publikowanych w czasopismach naukowych z recenzją wzajemną uważane są za silniejsze dowody naukowe. Dotychczas nie opublikowano w czasopiśmie naukowym z recenzją wzajemną żadnego badania klinicznego z randomizacją oceniającego zastosowanie koenzymu Q10 w leczeniu onkologicznym.

Poniższe doniesienia pochodzą z badań nad zastosowaniem koenzymu Q10 u ludzi.

 

Badanie kliniczne z randomizacją nad koenzymem Q10 i doksorubicyną

Badanie kliniczne z randomizacją, obejmujące 20 dzieci leczonych z powodu białaczki limfoblastycznej lub chłoniaka nieziarniczego oceniało, czy koenzym Q10 może chronić serce przed uszkodzeniem powodowanym przez doksorubicynę, antybiotyk z grupy antracyklin. Zarówno wyniki tego badania, jak i innych wykazały, że koenzym Q10 zmniejsza szkodliwe działanie doksorubicyny na serce.

W większym badaniu klinicznym 236 pacjentek leczonych z powodu raka piersi przydzielono losowo do grupy otrzymującej przez 24 tygodnie doustne suplementy 300 mg koenzymu Q10 lub placebo; każdy z nich zawierał 300 IU witaminy E. Badanie wykazało, że poziom zmęczenia oraz jakość życia nie poprawiły się w grupie pacjentek przyjmujących koenzym Q10 w porównaniu do grupy otrzymującej placebo.

 

Badania nad skutecznością koenzymu Q10 jako leczenia uzupełniającego w raku piersi

Prowadzono niewielkie badania nad stosowaniem koenzymu Q10 po terapii standardowej u chorych na raka piersi.

W badaniu nad koenzymem Q10 obejmującym 32 chore na raka piersi wykazano, że niektóre oznaki i objawy choroby ustały u 6 z nich. Dostarczono szczegółów jedynie na temat 3 z tych 6 pacjentek. Naukowcy podali również, że wszystkie pacjentki w badaniu stosowały mniej leków przeciwbólowych, nie straciły na wadze, a jakość ich życia poprawiła się.

W innym badaniu prowadzonym przez tę samą grupę naukową, 3 chore na raka piersi otrzymały wysokie dawki koenzymu Q10 i były obserwowane przez 3 do 5 lat. Badanie wykazało, że u jednej pacjentki uzyskano całkowitą remisję nowotworu z przerzutami do wątroby, u innej uzyskano remisję nowotworu z przerzutami do ściany klatki piersiowej, natomiast u trzeciej nie stwierdzono obecności raka piersi po zabiegu chirurgicznym.

Nie jest jednak jasne, czy powyższe korzyści terapeutyczne były spowodowane stosowaniem koenzymu Q10 czy innym czynnikiem. Badania te miały następujące słabe strony:

  • były prowadzone bez randomizacji oraz bez grupy kontrolnej;
  • chore otrzymywały standardowe leczenie przed lub w trakcie terapii koenzymem Q10;
  • nie opublikowano szczegółów dotyczących wszystkich chorych w tych badaniach.

 

Niepotwierdzone doniesienia na temat koenzymu Q10

Niepotwierdzone doniesienia to niekompletne opisy historii medycznej i leczenia jednego lub wielu pacjentów. Istnieją niepotwierdzone doniesienia sugerujące, że koenzym Q10 wpływa na wydłużenie życia niektórych pacjentów, w tym chorych na raka trzustki, płuca, jelita grubego, odbytu i prostaty. Jednakże pacjenci opisywani w tych doniesieniach oprócz koenzymu Q10 otrzymywali również inne leczenie, takie jak chemioterapia, radioterapia czy leczenie chirurgiczne.

W badaniu obserwacyjnym dwie chore na raka piersi po zabiegu chirurgicznym przyjmowały koenzym Q10 przez 3 do 4 miesięcy. Podano, że pod wpływem koenzymu Q10 u obu pacjentek nowotwór całkowicie zniknął.

 

7. Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem koenzymu Q10?

Nie zgłaszano poważnych efektów ubocznych związanych ze stosowaniem koenzymu Q10. Najczęstsze efekty uboczne obejmowały:

  • bezsenność (problemy z zasypianiem i ze snem),
  • podwyższenie stężenia enzymów wątrobowych powyżej normy,
  • wysypkę,
  • nudności,
  • ból górnej części żołądka,
  • zawroty głowy,
  • nadwrażliwość na światło,
  • rozdrażnienie,
  • ból głowy,
  • zgagę,
  • zmęczenie.

Należy upewnić się u swojego lekarza, czy koenzym Q10 może być bezpiecznie stosowany z innymi lekami. Pewne leki, takie jak te stosowane w celu obniżenia stężenia cholesterolu, ciśnienia krwi czy stężenia glukozy we krwi, mogą obniżać działanie koenzymu Q10. Koenzym Q10 może zmieniać sposób, w jaki warfaryna (lek przeciwzakrzepowy) i insulina wpływają na organizm.

Jak opisano w pytaniu 1, organizm używa koenzymu Q10 jako przeciwutleniacza. Przeciwutleniacze chronią komórki przed wolnymi rodnikami. Pewne konwencjonalne terapie onkologiczne, takie jak leki przeciwnowotworowe oraz radioterapia, niszczą komórki nowotworowe, częściowo powodując formowanie się wolnych rodników. Naukowcy badają, czy stosowanie koenzymu Q10 wraz z terapią konwencjonalną może przynieść jakiś efekt – pozytywny lub negatywny – na sposób działania konwencjonalnej terapii na organizm.

 

8. Czy koenzym Q10 został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów w Stanach Zjednoczonych?

Koenzym Q10 sprzedawany jest jako suplement diety i nie został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do stosowania w leczeniu nowotworów. Suplementy diety są produktami, które w założeniu mają uzupełniać dietę. Nie są to leki i nie mają one zapobiegać chorobom ani ich leczyć. Producent jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu oraz za to, aby etykieta zawierała prawdziwe informacje i nie wprowadzała w błąd. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie rejestruje suplementów diety i nie określa ich bezpieczeństwa ani skuteczności, zanim trafią one do sprzedaży. Również sposób, w jaki koenzym Q10 jest produkowany, nie podlega regulacjom. Różne partie oraz marki suplementów diety zawierających koenzym Q10 mogą się od siebie różnić.


Zmodyfikowano za: