1. Co to jest likopen?

Likopen jest związkiem chemicznym z grupy karotenów (naturalnych pigmentów wytwarzanych przez rośliny). Chroni rośliny przed stresem spowodowanym światłem oraz pomaga im w przetworzeniu energii słonecznej na substancje odżywcze. Likopen znajduje się w owocach i warzywach, takich jak pomidory, morele, gujawy i arbuzy.

Głównym źródłem likopenu w diecie amerykańskiej są produkty zawierające pomidory. Likopen jest bardziej biodostępny (łatwiejszy do przyswojenia przez organizm) w przetworach z pomidorów, takich jak przecier pomidorowy i purée z pomidorów, niż z surowych pomidorów.

Spożywanie karotenów, w tym likopenu, razem z tłuszczem może pomagać organizmowi w ich przyswajaniu. Dla przykładu, w jednym z badań wykazano, że więcej likopenu przyswaja się z pomidorów gotowanych z oliwą z oliwek niż z gotowanych bez oliwy.

Likopen zawarty w diecie może wpływać na działanie antyoksydacyjne oraz na komunikację między komórkami. Badania laboratoryjne i badania z udziałem zwierząt wykazały, że likopen może obniżać ryzyko raka prostaty, skóry, piersi, płuca oraz wątroby. Badania kliniczne, sprawdzające, czy likopen obniża ryzyko raka, przyniosły jednak sprzeczne wyniki.

 

2. W jaki sposób likopen jest podawany lub spożywany?

Likopen można przyjmować w diecie lub w postaci jej suplementów.

 

3. Czy były prowadzone badania przedkliniczne (laboratoryjne oraz na zwierzętach) z użyciem likopenu?

Prowadzono badania laboratoryjne oraz badania z udziałem zwierząt w celu sprawdzenia, czy likopen może być pomocy w zapobieganiu i/lub leczeniu raka prostaty.

Badania laboratoryjne nad likopenem wykazały, że:

Zaobserwowano zmiany w podziałach komórek raka prostaty pod wpływem likopenu, prowadzące do ich mniejszego wzrostu.

Zaobserwowano niższe stężenie cholesterolu pod wpływem likopenu w komórkach raka prostaty, prowadzące do ich mniejszego wzrostu oraz większego zniszczenia.

Pod wpływem likopenu komórki raka prostaty mogą zmieniać sposób wchłaniania i zużywania androgenu (męskiego hormonu płciowego), co prowadzi do ich mniejszego wzrostu.

Łączenie likopenu ze standardową terapią onkologiczną może pomagać w zatrzymaniu rozsiewu komórek raka prostaty w większym stopniu niż wyłączne leczenie standardowe. Likopen podawany wraz z lekiem onkologicznym może blokować sposób, w jaki insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF) jest wchłaniany przez komórki, hamując ich rozsiew.

Badania nad likopenem w leczeniu raka prostaty na modelach zwierzęcych wykazały że:

Myszy, którym wszczepiono komórki raka prostaty zachowujące się jak komórki ludzkiego raka, karmione były granulkami likopenu lub przecierem pomidorowym. U myszy karmionych granulkami likopenu obserwowano większy spadek wskaźników raka prostaty w porównaniu do myszy karmionych przecierem pomidorowym. Sugeruje to, że likopen może mieć silniejsze działanie chroniące przed rakiem niż przecier pomidorowy.

Łączenie likopenu z substancjami znajdującymi się w suszonych pomidorach (FruHis) w większym stopniu spowalniało wzrost komórek raka prostaty u szczurów niż w przypadku karmienia ich tylko likopenem lub tylko substancjami znajdującymi się w suszonych pomidorach (FruHis).

W badaniu z udziałem myszy, którym wstrzyknięto komórki ludzkiego raka prostaty, zaobserwowano, że u myszy, którym podawano suplementy zawierające likopen lub beta-karoten, wzrost guza był mniejszy.

W badaniu z udziałem myszy, którym wstrzyknięto komórki ludzkiego raka prostaty, leczonych pewnym lekiem onkologicznym, likopenem lub obiema substancjami zaobserwowano, że myszy leczone chemioterapią i likopenem żyły dłużej oraz miały mniejsze guzy niż myszy poddane jedynie chemioterapii.

 

4. Czy prowadzono jakiekolwiek badania kliniczne (z udziałem ludzi) nad likopenem?

Prowadzono kilka badań populacyjnych oraz klinicznych w celu sprawdzenia, czy likopen może być użyteczny w zapobieganiu i leczeniu raka prostaty.

 

Badania populacyjne

Badania populacyjne zajmują się szukaniem czynników ryzyka oraz sposobów zapobiegania chorobom w dużych grupach populacji ludności. Badania populacyjne nad ryzykiem raka prostaty wykazały następujące, niejednoznaczne wyniki:

W badaniach populacyjnych mężczyzn zaobserwowano, że duże ilości likopenu w diecie są związane z niższym ryzykiem zachorowania na nowotwór prostaty.

W niektórych badaniach zaobserwowano, że poziom likopenu we krwi i w tkance u pacjentów onkologicznych jest niższy niż u osób zdrowych. Jednakże inne badania nie wykazały tej zależności.

W 2013 roku w przeglądzie kilku badań zaobserwowano, że u mężczyzn, którzy spożywali duże ilości surowych bądź gotowanych pomidorów, występowało nieco niższe ryzyko raka prostaty.

Jedno z badań nie znalazło zależności między likopenem i pomidorami w diecie a ryzykiem raka prostaty w populacji ogólnej. Jednakże u mężczyzn, którzy mieli raka prostaty w rodzinie, wyższe ilości likopenu w diecie wiązały się z niższym ryzykiem zachorowania na raka prostaty. Inne badanie na tej samej grupie mężczyzn nie wykazało różnic w stężeniu likopenu we krwi pomiędzy zdrowymi mężczyznami a tymi, którzy chorowali na raka prostaty.

Wiele kwestii może mieć wpływ na te niejednoznaczne wyniki badań, jak choćby źródło i rodzaj likopenu, różnice w diecie, otyłość, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu oraz czynniki genetyczne.

 

Badania kliniczne nad zastosowaniem likopenu w zapobieganiu rakowi prostaty

Badania kliniczne zaplanowane, aby sprawdzić, czy likopen może mieć zastosowanie w zapobieganiu rakowi prostaty wykazały, co następuje:

Mężczyznom chorym na łagodny rozrost (BPH) lub raka prostaty podawano posiłki z sosem pomidorowym przez 3 tygodnie przed zaplanowanym zabiegiem chirurgicznego usunięcia prostaty. W badaniu zaobserwowano, że mężczyźni ci mieli istotnie niższe stężenie PSA (antygenu specyficznego dla prostaty) oraz że w prostacie badanej po zabiegu było więcej zniszczonych komórek rakowych niż w podobnej grupie pacjentów, która nie otrzymywała posiłków z sosem pomidorowym.

W badaniu obejmującym 40 mężczyzn ze śródnabłonkowym nowotworzeniem prostaty wysokiego stopnia (HGPIN), którzy przyjmowali suplementy likopenu przez 2 lata, zaobserwowano większe obniżenie stężenia PSA oraz mniej przypadków raka prostaty w porównaniu do grupy, która nie przyjmowała likopenu. Wskazuje to, że likopen może mieć zastosowanie w zapobieganiu przekształcenia się zmian typu HGPIN w raka prostaty. W innym badaniu obejmującym mężczyzn z wysokim ryzykiem raka prostaty (takich jak mężczyźni z HGPIN) nie wykazano różnic w stężeniu PSA pomiędzy osobami, które przyjmowały multiwitaminę bez dodatku likopenu, a osobami, które otrzymywały tę samą multiwitaminę oraz likopen (30 mg dziennie przez 4 miesiące).

 

Badania kliniczne nad likopenem w leczeniu raka prostaty

Badania kliniczne sprawdzające, czy likopen może mieć zastosowanie w leczeniu raka prostaty, wykazały, że:

Chorzy na raka prostaty bez przerzutów otrzymywali suplementy likopenu (30mg na dzień) przez 3 tygodnie przed chirurgicznym usunięciem prostaty. Pacjenci, którzy przyjmowali suplementy likopenu, mieli mniejsze guzy oraz niższe stężenie PSA niż osoby, które nie przyjmowały suplementacji. Wyniki tego badania sugerują, że likopen może być pomocny w leczeniu raka prostaty. Inne obserwacje obejmujące chorych na raka prostaty bez przerzutów wykazały, że u tych, którzy przyjmowali suplementy likopenu (10 mg dziennie przez rok) wolniej wzrastało stężenie PSA we krwi po leczeniu.

Chorzy, u których doszło do biochemicznej wznowy raka prostaty (wzrost stężenia PSA we krwi po leczeniu chirurgicznym lub radioterapii) przez rok otrzymywali różne dawki suplementów likopenu (od 15 mg do 120 mg dziennie). Zaobserwowano, że likopen był bezpieczny i nie powodował efektów ubocznych, ale nie zmieniał stężenia PSA w czasie biochemicznego nawrotu.

Chorzy na hormononiezależnego raka prostaty (HRPC, rak nie odpowiada na leczenie hormonalne) przyjmowali suplementy likopenu przez 3 do 6 miesięcy w dwóch różnych badaniach. Wykazały one niejednoznaczne wyniki w zakresie obniżania stężenia PSA.

Chorzy na niezależnego od androgenu raka prostaty (rak, który nie potrzebuje androgenu do rozrostu) przyjmowali likopen w postaci przecieru pomidorowego lub soku pomidorowego codziennie przez 4 miesiące. Badanie wykazało, że likopen może być nieskuteczny w obniżaniu stężeniu PSA w tej grupie chorych.

 

5. Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem likopenu?

Likopen podawany pacjentom w wielu badaniach klinicznych nie powodował prawie żadnych efektów ubocznych. Dzienne dawki od 10 do 120 mg powodowały czasem objawy ze strony układu pokarmowego (np. biegunkę, nudności i wymioty, wzdęcia, gazy oraz podrażnienie żołądka). W jednym z badań objawy ustąpiły, gdy likopen podawano z posiłkiem.

 

6. Czy likopen został zarejestrowany do użycia przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do zapobiegania lub leczenia nowotworów w Stanach Zjednoczonych?

Likopen nie został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów lub jakiejkolwiek innej choroby.

Likopen dostępny jest w Stanach Zjednoczonych w produktach spożywczych oraz jako suplement diety. Suplementy diety są produktami, które w założeniu mają uzupełniać dietę. Nie są to leki i nie mają one zapobiegać chorobom, ani ich leczyć. Producent jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu oraz za to, aby etykieta zawierała prawdziwe informacje i nie wprowadzała w błąd. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie rejestruje suplementów diety i nie określa ich bezpieczeństwa ani skuteczności, zanim trafią one do sprzedaży.


Zmodyfikowano za: