W skrócie

Marihuana, właściwie konopie siewne, to roślina występująca w wielu częściach świata, wytwarzająca żywicę zawierającą związki chemiczne zwane kannabinoidami. Niektóre kannabinoidy są psychoaktywne (działają na mózg i zmieniają nastrój lub świadomość) (patrz pytanie 1).

Stosowanie marihuany do celów medycznych znane jest od czasów starożytnych (patrz pytanie 3).

Zgodnie z prawem federalnym, posiadanie marihuany jest w Stanach Zjednoczonych nielegalne, poza zatwierdzonymi instytucjami badawczymi. Jednakże rosnąca liczba stanów oraz Dystrykt Kolumbii (Waszyngton) zalegalizowały używanie medycznej marihuany (patrz pytanie 1).

W Stanach Zjednoczonych marihuana jest substancją kontrolowaną, podlegającą specjalnej licencji (patrz pytania 13).

Kannabinoidy to substancje aktywne znajdujące się w marihuanie, wywołujące działanie narkotyczne, obejmujące centralny układ nerwowy oraz układ immunologiczny (patrz pytanie 2).

Głównym aktywnym kannabinoidem zawartym w marihuanie jest delta-9-THC. Inny aktywny kannabinoid to kannabidiol (CBD), który może uśmierzać ból, zmniejszać reakcję zapalną oraz obniżać lęk bez powodowania uczucia pobudzenia (tzw. haju), za które odpowiedzialny jest delta-9-THC (patrz pytanie 2).

Kannabinoidy mogą być zażywane doustnie, wdychane lub przyjmowane w postaci aerozolu pod język (patrz pytanie 5).

Marihuana oraz kannabinoidy były poddawane badaniom (laboratoryjnym i klinicznym), oceniającym ich wpływ na uśmierzanie bólu, nudności i wymiotów, lęku oraz zmniejszanie utraty apetytu (patrz pytania 6 i 7).

Marihuana oraz kannabinoidy mogą przynosić korzyści w łagodzeniu objawów raka oraz efektów ubocznych leczenia onkologicznego. Wzrasta zainteresowanie użyciem marihuany i kannabinoidów w leczeniu takich objawów, jak nudności u dzieci, chociaż badania w tym zakresie pozostają ograniczone (patrz pytanie 7).

Dwa kannabinoidy (dronabinol i nabilon) zostały zarejestrowane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w zapobieganiu lub łagodzeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią (patrz pytania 7 i 10).

W badaniach laboratoryjnych wykazano, że marihuana niszczy komórki nowotworowe (patrz pytanie 6).

Obecnie nie ma wystarczających dowodów naukowych, aby zalecać pacjentom wdychanie lub spożywanie marihuany jako leczenia objawów nowotworów lub efektów ubocznych leczenia onkologicznego (patrz pytanie 7).

Marihuana nie została zarejestrowana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w terapii przeciwnowotworowej (patrz pytanie 9).

 

1. Co to jest marihuana?

Konopie siewne, znane również jako marihuana, to roślina pochodząca z Azji Środkowej, która obecnie uprawiana jest w wielu częściach świata. Marihuana wytwarza żywicę zawierającą związki chemiczne zwane kannabinoidami. Niektóre kannabinoidy są psychoaktywne (działają na mózg i zmieniają nastrój lub świadomość). W Stanach Zjednoczonych marihuana jest substancją kontrolowaną, sklasyfikowaną jako narkotyk z wysokim zagrożeniem nadużyć, który nie jest obecnie zarejestrowany we wskazaniach medycznych.

Prowadzono niewiele badań klinicznych nad zastosowaniem marihuany w chorobie nowotworowej. W celu prowadzenia badania z użyciem marihuany w Stanach Zjednoczonych naukowcy muszą złożyć podanie do amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA), uzyskać specjalne pozwolenie agencji odpowiedzialnej za kontrolę narkotyków (DEA) oraz otrzymać zgodę Narodowego Instytutu ds. Narkotyków (NIDA).

Zgodnie z prawem federalnym posiadanie marihuany jest w Stanach Zjednoczonych nielegalne, poza zatwierdzonymi instytucjami badawczymi. Jednakże rosnąca liczba stanów, obszarów oraz Dystrykt Kolumbii (Waszyngton) zalegalizowały używanie marihuany medycznej (patrz pytanie 4).

 

2. Co to są kannabinoidy?

Kannabinoidy to substancje aktywne znajdujące się w marihuanie, wywołujące działanie narkotyczne obejmujące centralny układ nerwowy oraz układ immunologiczny. Są one znane również jako fitokannabinoidy. Głównym aktywnym kannabinoidem zawartym w marihuanie jest delta-9-THC. Inny aktywny kannabinoid to kannabidiol (CBD), który może uśmierzać ból, zmniejszać reakcję zapalną oraz obniżać lęk bez powodowania uczucia pobudzenia (tzw. haju), za które odpowiedzialny jest delta-9-THC.

Kannabinoidy mogą przynosić korzyści w łagodzeniu objawów raka oraz efektów ubocznych leczenia onkologicznego.

Inne możliwe działania kannabinoidów obejmują:

  • działanie przeciwzapalne,
  • hamowanie wzrostu komórek,
  • zapobieganie wzrostowi naczyń krwionośnych odżywiających guzy,
  • działanie antywirusowe,
  • łagodzenie skurczów mięśni w przebiegu stwardnienia rozsianego.

 

3. Jaka jest historia stosowania marihuany do celów medycznych?

Używanie marihuany do celów medycznych znane jest od co najmniej 3000 lat. W medycynie zachodniej marihuana pojawiła się w XIX wieku i stosowano ją w celu uśmierzania bólu, łagodzenia stanów zapalnych, spazmów i konwulsji.

W 1937 roku Stany Zjednoczone opodatkowały marihuanę w wysokości dolara za uncję do celów medycznych oraz 100 dolarów za uncję do celów pozamedycznych. Amerykańskie towarzystwo medyczne sprzeciwiło się tym regulacjom oraz ograniczaniu badań nad potencjalnymi medycznymi korzyściami stosowania marihuany. W 1942 roku marihuana została usunięta z amerykańskiego kodeksu aptecznego z powodu utrzymujących się zastrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa jej stosowania. W 1951 roku amerykański Kongres uchwalił ustawę, która po raz pierwszy włącza marihuanę w poczet narkotyków.

W ramach ustawy o substancjach kontrolowanych, uchwalonej przez amerykański Kongres w 1970 roku, marihuana została sklasyfikowana jako substancja z wykazu I. W wykazie I znajdują się substancje takie jak heroina, LSD, meskalina, metakwalon oraz kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB, tak zwana pigułka gwałtu).

Chociaż nie wierzono w żadne medyczne zastosowanie dla marihuany, rząd Stanów Zjednoczonych rozdawał ją niektórym pacjentom w ramach programu tak zwanego leczenia „ostatniej szansy”, który rozpoczął się w 1978 roku. Program ten został zamknięty dla nowych pacjentów w 1992 roku.

Naukowcy badali, w jaki sposób kannabinoidy działają na mózg oraz na inne części organizmu. Receptory dla kannabinoidów (cząsteczki, które wiążą kannabinoidy) zostały odkryte w komórkach mózgu oraz w komórkach nerwowych w innych częściach ciała. Obecność receptorów kannabinoidowych w komórkach systemu immunologicznego sugeruje, że substancje te mogą odgrywać rolę w odporności organizmu.

Nabiximols (Sativex) jest ekstraktem z marihuany zawierającym delta-9-THC oraz kannabidiol (CBD). Nabiximols został zarejestrowany w Kanadzie (w ramach aktu Notice of Compliance with Conditions) we wskazaniu do uśmierzania bólu u pacjentów z zaawansowanym rakiem oraz chorych na stwardnienie rozsiane.

 

4. Skoro marihuana jest nielegalna, w jaki sposób używają jej niektórzy pacjenci onkologiczni w Stanach Zjednoczonych?

Chociaż prawo federalne zabrania używania marihuany w niektórych stanach i terytoriach marihuana została zalegalizowana do celów medycznych. Kilka innych stanów zalegalizowało jedynie jeden składnik marihuany – kannabidiol (CBD). Prawo dotyczące medycznej marihuany różni się między stanami.

 

5. W jaki sposób używa się marihuany?

Kannabinoidy mogą być przyjmowane doustnie lub wdychane. Kiedy przyjmowane są doustnie (w postaci pieczonych produktów lub ziołowej herbaty), główna substancja psychoaktywna zawarta w marihuanie (delta-9-THC) jest przetwarzana w wątrobie, tworząc dodatkowy psychoaktywny związek chemiczny.

Podczas palenia i wdychania marihuany kannabinoidy szybko przechodzą do krwioobiegu. Dodatkowy psychoaktywny związek chemiczny wytwarzany jest w mniejszej ilości niż w przypadku przyjmowania doustnego.

Rosnąca liczba badań klinicznych testuje substancję uzyskaną z wyciągu z marihuany, który zawiera określoną ilość kannabinoidów. Substancja ta jest przyjmowana w postaci aerozolu pod język.

 

6. Czy prowadzono badania przedkliniczne (laboratoryjne oraz na zwierzętach) z użyciem marihuany lub kannabinoidów?

Badania przedkliniczne nad zastosowaniem kannabinoidów obejmowały następujące obszary:

 

A. Działanie przeciwnowotworowe

Badania na myszach i szczurach wykazały, że kannabinoidy mogą hamować wzrost guza poprzez spowodowanie śmierci komórek, blokowanie ich podziałów oraz hamowanie rozwoju naczyń krwionośnych niezbędnych do wzrostu guza. Badania laboratoryjne oraz badania na zwierzętach wykazały, że kannabinoidy mogą niszczyć komórki nowotworowe, jednocześnie chroniąc komórki prawidłowe.

Badanie na myszach wykazało, że kannabinoidy mogą chronić przed zapaleniem jelita grubego i mogą być użyteczne w obniżaniu ryzyka wystąpienia nowotworu jelita grubego oraz w jego leczeniu.

Badanie laboratoryjne nad działaniem delta-9-THC na komórki raka wątroby wykazało, że ta substancja uszkadza lub niszczy komórki nowotworowe. To samo badanie nad delta-9-THC w raku wątroby u myszy wykazało działanie antynowotworowe. Dowiedziono, że delta-9-THC osiąga powyższy efekt poprzez oddziaływanie na cząsteczki, które znajdują się także w komórkach niedrobnokomórkowego raka płuca oraz w komórkach raka piersi.

Badania laboratoryjne nad kannabidiolem (CBD) i komórkami raka piersi wykazującymi lub pozbawionymi ekspresji receptora estrogenowego wykazały, że kannabidiol powodował śmierć komórek nowotworowych, w niewielkim stopniu wpływając na zdrowe komórki. Badania nad przerzutowym rakiem piersi u myszy udowodniły, że kannabinoidy mogą zmniejszać wzrost guzów, ich liczbę i rozsiew.

Badania laboratoryjne nad kannabidiolem (CBD) i ludzkimi komórkami glejaka wykazały, że kannabidiol podawany wraz z chemioterapią może zwiększać skuteczność chemioterapii oraz wspomagać niszczenie komórek nowotworowych, nie uszkadzając zdrowych komórek. Badania na modelach z udziałem myszy dowiodły, że kannabidiol (CBD) razem z delta-9-THC może zwiększać skuteczność chemioterapii, takiej jak terapia temozolomidem.

 

B. Wzmacnianie apetytu

Wiele badań na modelach zwierzęcych wykazało, że delta-9-THC oraz inne kannabinoidy stymulują apetyt i mogą zwiększać spożycie pokarmów.

 

C. Działanie przeciwbólowe

Receptory kannabinoidów (molekuł, które wiążą kannabinoidy) były badane w mózgu, rdzeniu kręgowym oraz w zakończeniach nerwowych całego organizmu zwierząt w celu zrozumienia ich roli w uśmierzaniu bólu.

Kannabinoidy były testowane pod kątem działania przeciwzapalnego, które może odgrywać rolę w uśmierzaniu bólu.

Badania na zwierzętach wykazały, że kannabinoidy mogą zapobiegać problemom neurologicznym (ból, mrowienie, drętwienie, obrzęk oraz osłabienie mięśni) spowodowanym przez niektóre rodzaje chemioterapii.

 

D. Zapobieganie oraz leczenie nudności i wymiotów

Receptory kannabinoidowe znajdujące się w komórkach mózgu mogą zmniejszać nasilenie nudności i wymiotów. Badania na zwierzętach wykazały, że delta-9-THC i inne kannabinoidy mogą oddziaływać na receptory kannabinoidowe, zapobiegając w ten sposób wymiotom powodowanym przez niektóre rodzaje chemioterapii.

 

E. Leczenie niepokoju i zaburzeń snu

Receptory kannabinoidowe znajdujące się w komórkach mózgu i innych częściach układu nerwowego mogą poprawiać nastrój i zmniejszać nasilenie lęku.

Przeciwlękowe działanie kannabidiolu (CBD) wykazano w wielu modelach zwierzęcych.

 

7. Czy prowadzono jakiekolwiek badania kliniczne (z udziałem ludzi) nad używaniem marihuany lub kannabinoidów przez pacjentów?

W bazie danych recenzowanych czasopism medycznych PubMed prowadzonej przez amerykański Narodowy Instytut Zdrowia (NCI) nie znaleziono żadnych badań klinicznych nad zastosowaniem marihuany w leczeniu onkologicznym u ludzi.

Marihuanę i kannabinoidy poddawano badaniom klinicznym w leczeniu objawów nowotworów i efektów ubocznych leczenia onkologicznego. Objęły one poniższe obszary:

A. Nowotwory

  1. Kannabidiol (CBD) podawany doustnie leczeniu chorych z guzami narządowymi.
  2. Doustny aerozol zawierający 2 kannabinoidy (delta-9-THC oraz CBD), podawany razem z temozolomidem w leczeniu chorych na nawracającego glejaka wielopostaciowego.
  3. Kannabidiol (CBD) w leczeniu chorych na ostrą chorobę „przeszczep przeciw gospodarzowi” u pacjentów poddanych uprzednio autologicznemu przeszczepieniu komórek macierzystych.

 

B. Nudności i wymioty

Delta-9-THC przyjmowany doustnie: Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała w Stanach Zjednoczonych dwa kannabinoidy pod nazwami dronabinol i nabilon, w leczeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią u pacjentów, u których terapia standardowa była nieskuteczna. W wielu badaniach klinicznych wykazano, że zarówno dronabinol, jak i nabilon były równie skuteczne lub skuteczniejsze niż niektóre słabsze leki przeciwwymiotne zatwierdzone przez FDA. Nowszych leków podawanych na nudności po chemioterapii, stosowanej u chorych na nowotwory nie porównywano bezpośrednio z marihuaną i kannabinoidami.

Wdychanie marihuany

Dziesięć niewielkich badań obejmowało wdychanie marihuany w celu łagodzenia nudności i wymiotów związanych z chemioterapią. Zastosowano różne metody badawcze oraz różne rodzaje chemioterapii i uzyskano rozbieżne wyniki. Nie ma wystarczających informacji niezbędnych do interpretacji tych wyników.

Doustny aerozol zawierający delta-9-THC i kannabidiol (CBD): nabiximols, ekstrakt z marihuany podawany w postaci doustnego aerozolu, badany w Hiszpanii w niewielkim, podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją i grupą kontrolną otrzymującą placebo, okazał się skuteczny w łagodzeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią.

Wzrasta zainteresowanie użyciem marihuany i kannabinoidów np. w łagodzeniu nudności u dzieci, chociaż badania w tym zakresie pozostają ograniczone. Amerykańska Akademia Pediatrii nie wyraziła zgody na stosowanie marihuany i kannabinoidów z powodu obaw dotyczących ich wpływu na rozwój mózgu u dzieci.

 

C. Wzmacnianie apetytu

Delta-9-THC przyjmowany doustnie

W badaniu klinicznym porównano delta-9-THC (dronabinol) oraz standardowy lek (megestrol) u chorych na zaawansowane nowotwory przebiegające z utratą apetytu. Badanie to wykazało, że delta-9-THC nie wykazywał większej skuteczności w tym wskazaniu w porównaniu do terapii standardowej. Natomiast badanie kliniczne z udziałem chorych na HIV/AIDS oraz z utratą masy ciała wykazało, że pacjenci, którzy otrzymywali delta-9-THC odczuwali większy apetyt i przestali tracić na wadze w porównaniu z pacjentami, którzy otrzymywali placebo.

 

D. Wdychanie marihuany

Nie ma opublikowanych badań dotyczących efektu wdychania marihuany u chorych na nowotwory z utratą apetytu. Badania obejmujące osoby zdrowe wykazały, że wdychanie marihuany powodowało zwiększenie liczby przyjmowanych kalorii, szczególnie w formie tłustych i słodkich przekąsek.

 

E. Działanie przeciwbólowe

Łączenie kannabinoidów z opioidami

W niewielkim badaniu, obejmującym 21 pacjentów z przewlekłym bólem łączenie marihuany z morfiną uśmierzało ból skuteczniej niż sama morfina, natomiast marihuana w połączeniu z oksykodonem nie przyniosła istotnie większej ulgi w bólu. Wyniki te wymagają potwierdzenia w kolejnych badaniach.

Delta-9-THC przyjmowane doustnie

Dwa niewielkie badania kliniczne nad doustnym delta-9-THC wykazały jego skuteczność w uśmierzaniu bólu. W pierwszym badaniu pacjenci odczuwali złagodzenie bólu oraz nudności i wymiotów, mieli także lepszy apetyt. Drugie badanie wykazało, że delta-9-THC przynosi porównywalne z kodeiną zmniejszenie bólu. Badanie obserwacyjne również wykazało, że nabilon przynosi ulgę w bólu oraz łagodzi nudności, zmniejsza lęk oraz niepokój w porównaniu do braku leczenia. Ani dronabinol, ani nabilon nie zostały zarejestrowane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do łagodzenia bólu.

Wyciąg z marihuany

Badanie nad wyciągiem z marihuany, który zawierał określone ilości kannabinoidów i podawany był w aerozolu pod język wykazało, że wyciąg z marihuany był skuteczny u pacjentów na zaawansowane nowotwory, u których nawet silne opioidy nie powodowały uśmierzania bólu. Pacjenci, którzy otrzymywali niższe dawki kannabinoidu w aerozolu, doświadczali wyraźnego zmniejszenia bólu oraz mieli mniej problemów ze snem w porównaniu z pacjentami, którzy otrzymywali placebo. Badanie wykazało, że niektórzy pacjenci radzili sobie z bólem bez potrzeby zwiększania dawki aerozolu lub zwiększania dawek innych przyjmowanych leków przeciwbólowych.

F. Niepokój i sen

Wdychanie marihuany

Badania obejmujące niewielkie grupy chorych wykazały, że pacjenci, którzy wdychali marihuanę, mieli lepszy nastrój, lepsze samopoczucie oraz rzadziej odczuwali lęk.

 

8. Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem marihuany lub kannabinoidów?

Niepożądane efekty uboczne kannabinoidów mogą obejmować:

  • przyspieszony rytm serca,
  • niskie ciśnienie krwi,
  • zwiotczenie mięśni,
  • przekrwienie oczu,
  • spowolnione trawienie i przemieszczanie się pokarmów przez żołądek i jelita,
  • zawroty głowy,
  • depresję,
  • halucynacje,
  • zaburzenia urojeniowe.

Ponieważ dym palonej marihuany zawiera wiele tych samych substancji, co dym tytoniowy, istnieją obawy dotyczące wpływu wdychania marihuany na płuca. Badanie obejmujące ponad 5000 mężczyzn i kobiet, niechorujących na nowotwór przez 20 lat wykazało, że palenie tytoniu związane było z pewnym pogorszeniem się czynności płuc, natomiast okazjonalne palenie marihuany oraz palenie w niewielkich ilościach nie było związane ze zmniejszeniem się funkcji płuc.

Ponieważ stosowanie marihuany przez dłuższy czas może mieć szkodliwy wpływ na układ endokrynny i reprodukcyjny, badano zahorowalność na zarodkowe guzy jądra (TGCT) u pacjentów używających marihuany. Potrzebne są dłuższe obserwacje i o większym zakresie oraz badania laboratoryjne nad receptorami kannabinoidów w guzach zarodkowych jądra, by wykazać, czy istnieje zależność między używaniem marihuany a zwiększonym ryzykiem wystąpienia tego nowotworu.

Dokonano przeglądu współczynników zachorowań na raka pęcherza u używających i nieużywających marihuany 84 000 mężczyzn, którzy wzięli udział w badaniu zdrowia Kalifornijczyków: California Men’s Health Study. Po 16 latach obserwacji oraz skontrolowaniu pod względem wieku, rasy lub grupy etnicznej oraz wskaźnika masy ciała (BMI) wykazano, że współczynniki zachorowalności na raka pęcherza  były o 45% niższe u osób używających marihuany w porównaniu do osób, które nie deklarowały jej używania.

Zarówno marihuana, jak i kannabinoidy mogą uzależniać.

Objawy z odstawienia kannabinoidów mogą obejmować:

  • rozdrażnienie,
  • problemy ze snem,
  • niepokój,
  • uderzenia gorąca,
  • nudności i skurcze (rzadko).

Objawy te są łagodne w porównaniu z objawami po odstawieniu opioidów i z reguły ustają po kilku dniach.

 

9. Czy marihuana lub kannabinoidy zostały zarejestrowane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w terapii przeciwnowotworowej w Stanach Zjednoczonych?

Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie zarejestrowała marihuany ani kannabinoidów w terapii przeciwnowotworowej.

 

10. Czy marihuana lub kannabinoidy zostały zarejestrowane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w leczeniu objawów związanych z chorobą nowotworową lub efektów ubocznych terapii onkologicznej?

Marihuana nie została zarejestrowana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w leczeniu jakichkolwiek objawów związanych z chorobą nowotworową lub efektów ubocznych terapii onkologicznej.

Dwa kannabinoidy (dronabinol oraz nabilon) zostały zarejestrowane przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w łagodzeniu nudności i wymiotów związanych z chemioterapią u pacjentów opornych na standardowe leczenie.

 

Zmodyfikowano za: