Ozon to trójatomowa, wysokoenergetyczna cząsteczka tlenu, zbudowana z 3 atomów tego pierwiastka. Został odkryty w 1840 roku przez niemieckiego chemika Christiana Friedricha Schönbeina. W 1971 roku utworzono organizację International Ozone Institute, później przemianowaną na International Ozone Associations (IOA), zrzeszającą badaczy właściwości ozonu oraz jego zastosowania w medycynie i przemyśle.
W naturalnych warunkach jest bladoniebieskim gazem, powstającym w górnych warstwach atmosfery pod wpływem promieniowania UV.
Ozon jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie.
Ozonoterapia jest wykorzystywana w medycynie oraz w lecznictwie weterynaryjnym. Ponadto działanie par ozonu znalazło zastosowanie w dezynfekcji i sterylizacji. Dzięki swoim właściwościom bakteriobójczym i przeciwzapalnym stosujemy ją w kosmetologii, między innymi w pielęgnacji cery trądzikowej. 

Jaka teoria wspiera twierdzenie, że ozonoterapia może być pomocna w leczeniu nowotworów?

Podczas rozpadu cząsteczki ozonu uwalnia się aktywny tlen atomowy, który jest bardzo silnym utleniaczem. Tlen atomowy uszkadza błonę komórkową komórki bakterii, co prowadzi do wtórnych uszkodzeń DNA i śmierci komórki bakteryjnej. Ozon pobudza również pracę układu odpornościowego. Dostarczane do czerwonych krwinek cząsteczki ozonu zwiększają utlenowanie krwi, a tym samym dostępność tlenu do całego organizmu. W badaniach zaobserwowano, że ozon stosowany w formie dożylnej może mieć właściwości hamujące angiogenezę, czyli powstawanie nowych naczyń w obrębie guza nowotworowego. 

W jaki sposób stosowana jest ozonoterapia?

Ozonoterapia może przybierać formę kąpieli suchej w mieszaninie tlenowo-ozonowej, opatrunków z wody ozonowej lub oleju poddanemu działaniu ozonu oraz w formie dostawowego lub dożylnego (tzw. autohemotransfuzja) podawania ozonowanych płynów .
Najskuteczniejszą metodą ozonoterapii jest autohemotransfuzja. Około 100-150 ml krwi z żyły pacjenta miesza się z ozonem i podaje ponownie do układu krążenia pacjenta. Cały zabieg trwa około 30 minut i ma na celu pobudzenie wydzielania enzymów antyoksydacyjnych wewnątrz komórek organizmu. W medycynie stosuje się mieszaninę tlenowo-ozonową w stężeniu 5% ozonu i 95% tlenu. Mieszaninę wytwarza się w specjalnych generatorach, tzw. ozonatorach. 

Czy prowadzono przedkliniczne badania (laboratoryjne lub na zwierzętach) z użyciem ozonu?

Przeprowadzono badania z użyciem ozonu na komórkach nowotworowych oraz na zwierzętach. W badaniu na szczurach zaobserwowano korzystne połączenie radioterapii oraz ozonoterapii w leczeniu raka języka. Opisano również wzmocnienie działania fluorouracylu pod wpływem ozonoterapii w raku jelita grubego. Prowadzono również badania na zwierzętach nad ozonoterapią w leczeniu wirusa brodawczaka ludzkiego, czyli drobnoustroju przyczyniającego się do rozwoju raka szyjki macicy. Badania przeprowadzone na liniach komórkowych oraz na modelach zwierzęcych nie potwierdziły jednak takiego działania u człowieka. Tylko na podstawie badań klinicznych z udziałem dużych grup pacjentów moglibyśmy ewentualnie potwierdzić przeciwnowotworowe działanie ozonoterapii. 

Czy prowadzono badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad oddziaływaniem ozonoterapii?

Pojawiły się badania opisujące korzystne działanie ozonoterapii na samopoczucie chorych otrzymujących przeciwnowotworowe leczenie - zmniejszenie nasilenia nudności, wymiotów, infekcji, wypadania włosów oraz osłabienia. Wywołany przez zastosowanie ozonu „kontrolowany stres oksydacyjny” może mieć wpływ na zmniejszenie toksyczności cisplatyny, metotreksatu, doksorubicyny lub bleomycyny. Autorzy badań zwracają jednak uwagę na to, że obecny stan wiedzy nie jest wystarczający, żeby potwierdzić korzystne działanie ozonu u chorych na nowotwory. 

Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem ozonu?

W wysokich stężeniach ozon może być toksyczny dla człowieka. Nadmierna ekspozycja może wywołać takie objawy jak suchość w gardle i w ustach, kaszel, bóle głowy i klatki piersiowej. Najpoważniejszym powikłaniem może być włóknienie płuc.

Ozonoterapia jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży oraz u pacjentów z następującymi schorzeniami:

• anemia
• miastenia
• przebyty zawał mięśnia sercowego
• astma
• padaczka
• stan po wszczepieniu rozrusznika

Czy ozonoterapia została zarejestrowana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów w Stanach Zjednoczonych?

Ozonoterapia nie została zarejestrowana przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów.

Piśmiennictwo:

1. Dariusz Białoszewski, Ewa Bocian, Stefan Tyski. Ozonotherapy and application of ozone as disinfectant. Postępy mikrobiologii. 51, 3, 177–184. 2012
2. Aleksandra Sobczyńska-Bąk, Beata, Żylińska, Izabela Polkowska, Piotr Silmanowicz, Tomasz Szponder. Use of ozone in medicine and veterinary practice. Medycyna Weterynaryjna 75 (1), 24-29, 2019
3. Tirelli U., Cirrito C., Pavanello M., Del Pup L., Lleshi A., Berretta M. Oxygen-ozone therapy as support and palliative therapy in 50 cancer patients with fatigue - A short report. European Review for Medical and Pharmacological Sciences. 22: 8030-8033. 2018
4. Clavo Bernardino, Santana-Rodriguez Norberto, Llontop Pedro, Gutierrez Dominga, Ceballos Daniel, Méndez Charlin, Rovira Gloria, Suarez Gerardo, Rey-Baltar Dolores, Garcia-Cabrera Laura, Martínez-Sánchez Gregorio, Fiuza Dolores. Ozone therapy in the management of persistent radiation-induced rectal bleeding in prostate cancer patients. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine. 2015: 480369. 2015
5. Luongo Margherita, Brigida Anna Lisa, Mascolo Luigi, Gaudino Gennaro. Possible therapeutic effects of ozone mixture on hypoxia in tumor development. Anticancer Research 37 (2), 425-435 Feb 2017
6. Dogan Remzi, Hafız Aysenur Meric, Kiziltan Huriye Senay, Yenigun Alper, Buyukpinarbaslili Nur, Eris Ali Hikmet, Ozturan Orhan. Effectiveness of radiotherapy + ozone on tumoral tissue and survival in tongue cancer rat model. Auris Nasus Larynx. 45 (1), 128-134. 2018
7. Peirone C., Mestre V. F., Medeiros-Fonseca B., Colaço B., Pires M. J., Martins T., Gil da Costa R. M., Neuparth M. J., Medeiros R., Bastos M. M.S.M., Marques-Magallanes J. A., Oliveira P. A. Ozone therapy prevents the onset of dysplasia in HPV16-transgenic mice—A pre-clinical efficacy and safety analysis. Biomedicine and Pharmacotherapy. 104:275-279 · May 2018
8. Clavo Bernardino, Rodríguez-Esparragón Francisco, Rodríguez-Abreu Delvys, Martínez-Sánchez Gregorio, Llontop Pedro, Aguiar-Bujanda David, Fernández-Pérez Leandro, Santana-Rodríguez Norberto. Modulation of oxidative stress by ozone therapy in the prevention and treatment of chemotherapy-induced toxicity: Review and prospects. Antioxidants. 8(12): 588. 2019
9. Sunnen Gerard V, Ozone in Medicine: Overview and Future Directions. Journal of Advancement in Medicine. Volume 1, Number 3, pp. 159-174. 1988.
10. Hayashi Kamichika, Onda Takeshi, Honda Hirona, Ozawa Natsuo, Ohata Hitoshi, Takano Nobuo, Shibahara Takahiko. Effects of ozone nano-bubble water on mucositis induced by cancer chemotherapy. Biochemistry and Biophysics Reports. 2019 Dec; 20: 100697.
11. Simonetti Vincenzo, Quagliariello Vincenzo, Giustetto Pierangela, Franzini Marianno, Iaffaioli Rosario Vincenzo. Association of Ozone with 5-Fluorouracil and Cisplatin in Regulation of Human Colon Cancer Cell Viability: In Vitro Anti-Inflammatory Properties of Ozone in Colon Cancer Cells Exposed to Lipopolysaccharides. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2017, 7414083 2017
12. Elvis A. M., Ekta J. S. Ozone therapy: A clinical review. Journal of Natural Science, Biology and Medicine. 2(1): 66–70. 2011
13. Konrad Michalski, Małgorzata Majka Kulińska - Michalska. Ozone in medicine. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu. 3/2019 vol. 25. 2019

Hasło opracowano we współpracy ze studentami Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie