Propolis, zwany także kitem pszczelim, to żywiczna substancja zbierana przez pszczoły z pąków i pędów młodych drzew oraz roślin zielonych. Kit pszczeli służy pszczołom do uszczelniania gniazda, zalepiania otworów i szpar. Jego skład i aktywność biologiczna zależna jest od pochodzenia geograficznego, gatunków drzew, gatunków pszczół oraz czasu, w którym żywica zbierana jest przez pszczoły. Jego kolor jest zależny od rodzaju materiału roślinnego: najczęściej jest ciemnobrązowy, rzadziej jasnobrązowy, pomarańczowy, żółty, żółto-zielony lub czerwony. Naturalny propolis składa się zazwyczaj z żywicy roślinnej, wosków, olejków eterycznych i aromatycznych, pyłków kwiatowych i innych organicznych substancji. Zawiera kwas fenolowy i jego estry, flawonoidy, terpeny, aldehydy i alkohole aromatyczne, kwasy tłuszczowe, stylbeny i steroidy.
W licznych badaniach zwrócono uwagę przede wszystkim na działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwzapalne propolisu. Stosuje się go w przemyśle kosmetycznym między innymi w pielęgnacji cery trądzikowej.
Początki stosowania propolisu sięgają starożytnej Grecji, gdzie znalazł zastosowanie w dezynfekcji przy leczeniu infekcji skóry oraz leczeniu ran.

Jaka teoria wspiera twierdzenie, że propolis może być pomocny w leczeniu nowotworów?

Propolis wykazuje działanie antyproliferacyjne oraz antyoksydacyjne. Hamuje wpływ wolnych rodników na uszkodzenie DNA komórkowego.

W jaki sposób podawany jest propolis?

Propolis można przyjmować w postaci tabletek, kapsułek, pastylek do ssania, kropli, syropów, maści, aerozoli, pudrów oraz płynu do stosowania na skórę.

Czy prowadzono przedkliniczne badania (laboratoryjne lub na zwierzętach) z użyciem propolisu?

Prowadzono badania z użyciem propolisu na zwierzętach oraz na liniach komórkowych. Zaobserwowano hamujące działanie propolisu na podziały komórek nowotworowych. Prowadzono badania między innymi na komórkach raka piersi, szyjki macicy, skóry, żołądka, prostaty, białaczki.
Głównym mechanizmem działania propolisu jest wpływ na szlaki enzymatyczne komórek nowotworowych. W innym badaniu zauważono hamujący wpływ propolisu na uszkodzenie DNA komórek jelita grubego. Udowodniono również działanie protekcyjne propolisu na uszkodzenie DNA komórek poddawanych promieniowaniu gamma.
W 2016 roku na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku przeprowadzono badanie na komórkach glejaka wielopostaciowego - nowotworu mózgu, który charakteryzuje się szybkim rozwojem oraz dużą śmiertelnością. Udowodniono, że ekstrakt etanolowy z propolisu charakteryzuje się wysoką aktywnością cytotoksyczną i hamującą syntezę DNA w komórkach tego nowotworu.
Dotychczasowe badania nie potwierdzają skuteczności propolisu w leczeniu nowotworów u ludzi. Wyniki badań przeprowadzonych na komórkach nowotworowych oraz na modelach zwierzęcych wymagają potwierdzenia w badaniach z udziałem dużych grup pacjentów. Takie badania nie zostały jeszcze przeprowadzone. Stosowanie propolisu nie zastąpi standardowej terapii przeciwnowotworowej.

Czy prowadzono badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad oddziaływaniem propolisu?

Wyciągi etanolowe z propolisu, w postaci różnych preparatów zewnętrznych i wewnętrznych, znalazły zastosowane w leczeniu uszkodzeń skóry powstałych po radioterapii nowotworów.
Opatrunki nasączone 3-procentową zawiesiną wyciągu z propolisu w roztworze soli fizjologicznej zastosowano u 4 pacjentów po radioterapii z owrzodzeniami charakteryzującymi się głęboką martwicą tkanek. W ciągu kilku tygodni zaobserwowano oczyszczenie ran z tkanek martwiczych i zapoczątkowanie procesu ziarninowania. W wyniku tej terapii trzech pacjentów zostało w pełni wyleczonych, a u jednego z nich stwierdzono znaczną poprawę. Korzystne efekty zaobserwowano również u dwóch pacjentów z przewlekłym owrzodzeniem popromiennym skóry. Owrzodzenia zagoiły się po około 2 miesiącach stosowania zagęszczonego ekstraktu propolisu .
W innym badaniu zastosowanie maści lanolinowej z propolisem u 176 pacjentów poddanych radioterapii zapobiegło popromiennym uszkodzeniom skóry. Udowodniono skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania płynu do płukania ust u pacjentów onkologicznych poddanych przeciwnowotworowemu leczeniu wywołującemu zapalenie błony śluzowej jamy ustnej. Badania przeprowadzono z udziałem pacjentów cierpiących na raka piersi oraz nowotwory głowy i szyi.

Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem propolisu?

U pacjentów uczulonych na produkty pochodzenia pszczelego po zastosowaniu propolisu może wystąpić reakcja alergiczna.

Czy propolis został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów w Stanach Zjednoczonych?

Propolis nie został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów.

Piśmiennictwo:

1. Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia. Prospects of use of herbal bee products in oncology. Postępy fitoterapii (16)2 2015
2. Maria H. Borawska, Sylwia K. Naliwajko, Justyna Moskwa, Renata Markiewicz-Żukowska, Anna Puścion-Jakubik, and Jolanta Soroczyńska. Anti-proliferative and anti-migration effects of Polish propolis combined with Hypericum perforatum L. on glioblastoma multiforme cell line U87MG. BMC Complementary Medicine and Therapies 2016; 16: 367.
3. Chen-Chen Kuo, Ruey-Hsia Wang PhD, Hsiu-Hung Wang PhD & Chun-Hua Li. Meta-analysis of randomized controlled trials of the efficacy of propolis mouthwash in cancer therapy-induced oral mucositis. Supportive Care in Cancer volume 26, pages 4001–4009(2018)
4. M Piredda, G Facchinetti, V Biagioli, D Giannarelli, G Armento, G Tonini, M G De Marinis. Propolis in the Prevention of Oral Mucositis in Breast Cancer Patients Receiving Adjuvant Chemotherapy: A Pilot Randomised Controlled Trial. European Journal of Cancer. 26 (6) Nov 2017
5. Supakit Khacha-ananda, Khajornsak Tragoolpua, Panuwan Chantawannakul & Yingmanee Tragoolpua. Propolis extracts from the northern region of Thailand suppress cancer cell growth through induction of apoptosis pathways. Investigational New Drugs. 34 (6), 707-722 Dec 2016
6. Mehmet Fatih Seyhan Eren Yılmaz Özlem Timirci‐Kahraman Neslihan Saygılı Halil İbrahim Kısakesen Sema Gazioğlu Ahmet C. Gören Allison Pınar Eronat A. Begüm Ceviz Tülin Öztürk Hülya Yılmaz‐Aydoğan Oğuz Öztürk. Different propolis samples, phenolic content, and breast cancer cell lines: Variable cytotoxicity ranging from ineffective to potent. IUBMB Life. 71 (5), 619-631 May 2019
7. Ali Mohammad Alizadeh, Houshang Afrouzan, Navid Dinparast-Djadid, Alexandra Christine Helena Frankland Sawaya, Saleh Azizian, Hamid Reza Hemmati, Mohammad Ali Mohagheghi, Soheila Erfani. Chemoprotection of MNNG-initiated Gastric Cancer in Rats Using Iranian Propolis. Archives of Iranian medicine. 18(1):18-23 · January 2015
8. David López-Romero, Jeannett A. Izquierdo-Vega, José Antonio Morales-González, Eduardo Madrigal-Bujaidar, Germán Chamorro-Cevallos, Manuel Sánchez-Gutiérrez,1 Gabriel Betanzos-Cabrera, Isela Alvarez-Gonzalez, Ángel Morales-González, and Eduardo Madrigal-Santillán. Evidence of Some Natural Products with Antigenotoxic Effects. Part 2: Plants, Vegetables, and Natural Resin. Nutrients. 2018 Dec; 10(12): 1954.
9. Ryu, Soomin, Lim, Whasun, Bazer, Fuller W., Song, Gwonhwa. Chrysin induces death of prostate cancer cells by inducing ROS and ER stress. Journal of Cellular Physiology. 232(12) · February 2017

Hasło opracowano we współpracy ze studentami Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie