1. Co to jest soja?
Soja to roślina uprawiana w Azji w celach spożywczych od czasów starożytnych. Po raz pierwszy dotarła do Europy i Ameryki Północnej w XVIII wieku. Soja może być przetwarzana na różne sposoby, powstają z niej takie produkty spożywcze, jak mleko, pasta miso, tofu (ser), mąka i olej.
Produkty sojowe zawierają wiele związków chemicznych pochodzenia roślinnego, które mogą przynosić rozmaite korzyści zdrowotne. Najczęściej badanymi składnikami soi są izoflawony. Główne izoflawony, znajdujące się w soi to genisteina (która może być najbardziej bioaktywnym izoflawonem), daidzeina oraz glicyteina. Izoflawony chronią rośliny soi przed działaniem słońca oraz mają właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.
Izoflawony są fitoestrogenami (substancje pochodzenia roślinnego, podobne w działaniu do estrogenu), które wiążą się z receptorami estrogenu w komórce. Wykazano, że genisteina w różny sposób wpływa na komórki raka prostaty oraz że bierze udział we wzroście i rozsiewie raka.
2. W jaki sposób soja jest podawana lub spożywana?
Soja może być spożywana w diecie lub przyjmowana w postaci suplementów diety.
3. Czy prowadzono badania przedkliniczne (laboratoryjne oraz na zwierzętach) z użyciem soi?
Prowadzono badania laboratoryjne oraz badania z udziałem zwierząt w celu sprawdzenia, czy soja może mieć zastosowanie w zapobieganiu oraz leczeniu raka prostaty.
Badania laboratoryjne nad zastosowaniem soi wykazały, co następuje:
- W kilku badaniach laboratoryjnych zaobserwowano, że izoflawony (takie jak genisteina i daidzeina) wpływają na mechanizmy zapalne w komórkach raka prostaty oraz powodują wzrost i rozsiew raka.
- W niektórych badaniach laboratoryjnych zaobserwowano, że wyciągi z całej rośliny soi (zawierające wszystkie główne izoflawony) lub połączenie innych związków roślinnych z izoflawonami może mieć w komórkach raka prostaty silniejsze działanie przeciwnowotworowe, niż stosowanie pojedynczych izoflawonów. W jednym z badań porównywano leczenie raka prostaty izoflawonami sojowymi, kurkumą lub kombinacją tych dwóch składników. Zaobserwowano, że łączenie kurkumy z izoflawonami było bardziej skuteczne w obniżaniu stężenie PSA (antygen specyficzny dla prostaty) niż leczenie pojedynczym składnikiem.
Badania nad wykorzystaniem soi w leczeniu raka prostaty na modelach zwierzęcych wykazały następujące, niejednoznaczne wyniki:
Myszom, którym wszczepiono komórki raka prostaty zachowujące się jak komórki ludzkiego raka, podawano dietę z zawartością genisteiny lub dietę kontrolną. U myszy karmionych genisteiną wzrost komórek raka prostaty był mniejszy, a poziom białek promujących wzrost niższy w porównaniu do myszy na diecie kontrolnej.
W badaniu myszy genetycznie zmodyfikowanych w taki sposób, aby wytwarzały raka prostaty, zaobserwowano, że myszy karmione niskimi dawkami genisteiny doświadczyły większego rozsiewu raka niż myszy karmione wysokimi dawkami genisteiny lub otrzymujące dietę bez zawartości genisteiny. Może to sugerować, że działanie genisteiny na raka prostaty różni się w zależności od dawki oraz tego, jak wcześnie jest ona podana.
W badaniu myszy, którym wszczepiono zaawansowanego raka prostaty, zaobserwowano, że u myszy, którym podawano genisteinę w oleju z orzechów ziemnych, rozwinęło się więcej guzów w innych częściach ciała niż u myszy, którym podawano olej bez genisteiny.
W badaniu nad radioterapią skojarzoną z izoflawonami sojowymi myszom z wszczepionymi komórkami raka prostaty podawano genisteinę, mieszankę izoflawonów (genisteina, daizeina oraz gliceina) oraz/lub poddawano je radioterapii. Zaobserwowano, że mieszanka izoflawonów bardziej spowalniała wzrost guza niż sama genisteina. Zaobserwowano, że zmniejszenie tempa wzrostu guza było największe, jeśli mieszankę izoflawonów połączono z radioterapią.
4. Czy prowadzono jakiekolwiek badania kliniczne (z udziałem ludzi) nad soją?
Prowadzono wiele badań populacyjnych oraz klinicznych w celu sprawdzenia, czy soja może być użyteczna w zapobieganiu i leczeniu raka prostaty. Badano produkty sojowe, takie jak suplementy diety, napoje i pieczywo.
Badania populacyjne
Badania populacyjne zajmują się czynnikami ryzyka oraz sposobami zapobiegania chorobom w dużych grupach ludności. Badania populacyjne na temat spożywania soi i ryzyka raka prostaty wykazały następujące, niejednoznaczne wyniki:
Przegląd wielu badań opublikowany w 2009 roku wykazał, że mężczyźni spożywający duże ilości produktów z niefermentowanej soi (na przykład tofu lub mleko sojowe) byli mniej zagrożeni rakiem prostaty. Spożywanie dużych ilości produktów z soi fermentowanej (na przykład miso) nie wpływało na ryzyko raka prostaty.
Opublikowany w 2013 roku przegląd badań wykazał, że stężenie PSA oraz hormonów płciowych nie różniło się istotnie u mężczyzn leczonych soją i u tych, którym nie podawano soi.
Badania kliniczne nad zastosowaniem soi w zapobieganiu rakowi prostaty
W badaniu japońskich mężczyzn poddanych biopsji prostaty, która nie wykazała raka, część z nich otrzymywała suplementy izoflawonów sojowych (40 mg) oraz kurkumę (100 mg), a druga część placebo. Po 6 miesiącach nie zaobserwowano żadnych różnic w stężeniu PSA pomiędzy grupą przyjmującą suplementy a otrzymującą placebo. Jednakże wśród pacjentów z wyższym stężeniem PSA na początku badania suplementy istotnie bardziej obniżyły stężenie PSA w porównaniu do placebo.
Przeprowadzono badanie w celu sprawdzenia, czy mężczyźni w Europie będą w stanie utrzymać dietę opartą na produktach sojowych, która jest standardem w Azji. Zdrowi mężczyźni spożywali dietę bogatą w produkty sojowe (2 porcje soi dziennie) lub ubogą w produkty sojowe (zwykłą dietę) przez 3 miesiące, a następnie przechodzili na drugi sposób żywienia. W grupie osób na diecie bogatej w produkty sojowe obserwowano niższe stężenie PSA. Badanie wykazało, że mężczyźni, którzy dobrowolnie brali udział w badaniu, są w stanie przestrzegać diety bogatej w soję.
Mężczyźni zagrożeni rakiem prostaty lub chorzy na raka prostaty o niskim stopniu złośliwości przyjmowali przez 6 miesięcy białko sojowe, białko sojowe oczyszczone alkoholem (zawierające mniej izoflawonów) lub białko mleczne (które nie zawiera izoflawonów). Po tym czasie w grupie mężczyzn, którzy spożywali dowolny rodzaj białka sojowego, zaobserwowano mniej przypadków raka prostaty w porównaniu do grupy mężczyzn spożywających białko mleczne.
Badania kliniczne nad zastosowaniem soi w leczeniu raka prostaty
W badaniu nad izoflawonami sojowymi chorzy na raka prostaty z rosnącym stężeniem PSA, poddani wcześniejszej radioterapii, pili napój sojowy codziennie przez 6 miesięcy. Napój ten zawierał 65–90 mg izoflawonów. W badaniu zaobserwowano, że napój sojowy wywoływał bardzo niewiele skutków ubocznych oraz spowalniał czas podwajania się wartości PSA (czas, w jakim stężenie PSA we krwi wzrasta o 100%). Wyniki te wskazują, że spożywanie napoju sojowego może spowalniać rozwój raka prostaty.
W badaniu nad genisteiną (główny izoflawon) chorzy na raka prostaty zakwalifikowani do jej chirurgicznego usunięcia otrzymywali genisteinę (30 mg dziennie) przez 3–6 miesięcy przez zabiegiem lub placebo. Stężenie PSA u pacjentów przyjmujących genisteinę nieznacznie się obniżyło, podczas gdy stężenie PSA w grupie otrzymującej placebo wzrosło w niewielkim stopniu.
W badaniu nad izoflawonami sojowymi chorzy na raka prostaty, zakwalifikowani do jej chirurgicznego usunięcia otrzymywali kapsułki zawierające izoflawony w dawce 80 mg dziennie lub placebo do 6 tygodni przed zabiegiem. Nie zaobserwowano różnic w zmianach poziomów PSA, testosteronu i cholesterolu między grupami.
Badanie suplementu białka sojowego (zawierającego izoflawony w dawce 60 mg dziennie) obejmowało pacjentów we wczesnym stadium raka prostaty. Osoby, które przyjmowały suplementy przez 12 tygodni, miały nieco większy spadek poziomu PSA i testosteronu w porównaniu z grupą, która przyjmowała placebo.
Prowadzono badania nad wpływem soi wśród mężczyzn zakwalifikowanych do chirurgicznego usunięcia prostaty. W jednym z badań pacjenci otrzymujący suplement soi przez 2 tygodnie przed zabiegiem mieli dużo wyższy poziom izoflawonów w tkankach prostaty niż we krwi. W innym badaniu u pacjentów, którzy jedli pieczywo bogate w fitoestrogeny (zawierające soję lub soję i siemię lniane), stężenie PSA spadło bardziej niż u osób, które jadły pieczywo pszenne.
Dwa badania nad suplementami sojowych izoflawonów prowadzono u chorych na raka prostaty, którzy otrzymywali leczenie przeciwandrogenowe. Efekty uboczne terapii przeciwandrogenowej obejmują dysfunkcje seksualne, niższą jakość życia oraz zmiany w funkcjonowaniu psychicznym. W obu badaniach u mężczyzn, którzy otrzymywali suplementy izoflawonów (160 mg dziennie przez 12 tygodni) nie obserwowano większej poprawy w odczuwaniu efektów ubocznych terapii przeciwandrogenowej niż u mężczyzn, którzy przyjmowali placebo.
5. Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem soi?
Produkty sojowe oraz izoflawony spożywane przez pacjentów w badaniach klinicznych dawały bardzo nieliczne efekty uboczne. Najczęściej zgłaszano niewielkie objawy ze strony układu pokarmowego.
6. Czy soja została zarejestrowana do użycia przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do zapobiegania lub leczenia nowotworów w Stanach Zjednoczonych?
Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie zarejestrowała soi we wskazaniu do leczenia nowotworów lub jakiejkolwiek innej choroby.
Soja jest dostępna w Stanach Zjednoczonych w produktach spożywczych oraz w suplementach diety. Suplementy diety są produktami, które w założeniu mają uzupełniać dietę. Nie są to leki i nie mają one zapobiegać chorobom, ani ich leczyć. Producent jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo produktu oraz za to, aby etykieta zawierała prawdziwe informacje i nie wprowadzała w błąd. Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) nie rejestruje suplementów diety i nie określa ich bezpieczeństwa ani skuteczności, zanim trafią one do sprzedaży.
Zmodyfikowano za:
-
32. Soy PDQ® Summary: Prostate Cancer, Nutrition, and Dietary Supplements: Soy (NCI):
https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/cam/patient/prostate-supplements-pdq#section/_95