1. Co to jest czosnek?

Czosnek jest rośliną (Allium sativum) z rodziny amarylkowatych, do której należą również cebula, szczypior, por i szalotka. Używa się go jako przyprawy do gotowania, jest unikalny ze względu na zawartość siarki. Oprócz niej czosnek zawiera również argininę, oligosacharydy, flawonoidy oraz selen, przy czym każda z tych substancji może korzystnie wpływać na stan zdrowia.

Charakterystyczny zapach i smak czosnku spowodowany jest związkami siarki powstającymi z allicyny, głównego prekursora bioaktywnych związków czosnku, która tworzy się podczas krojenia, zgniatania czy miażdżenia jego główek. Związki bioaktywne to substancje znajdujące się w żywności oraz w suplementach diety. Odróżnia się je od substancji niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb odżywczych, które wpływają na stan zdrowia.

 

2. Jakie są rodzaje produktów czosnku?

Suplementy diety zawierające czosnek można podzielić na cztery grupy: olejek esencji czosnku (czysty olejek czosnkowy), macerat czosnku, proszek czosnkowy oraz wyciąg z czosnku.

 

3. Czy istnieją dowody naukowe pochodzące z badań populacyjnych na twierdzenie, że czosnek może zapobiegać nowotworom?

W kilku badaniach populacyjnych zaobserwowano związek między większym spożyciem czosnku a zmniejszeniem ryzyka wystąpienia niektórych nowotworów, takich jak rak żołądka, jelita grubego, przełyku, trzustki i piersi. Badania populacyjne to wielokierunkowe badania na grupach ludzi, które sprawdzają przyczyny zachorowalności oraz rozprzestrzenianie się choroby lub analizują efekty interwencji zdrowotnych, skutki spożywania poszczególnych składników odżywczych oraz zagrożenia środowiskowe. Przegląd danych pochodzących z siedmiu badań populacyjnych wykazał, że im większe spożycie surowego lub gotowanego czosnku, tym niższe ryzyko raka żołądka i raka jelita grubego.

Prospektywne badanie EPIC (European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition) jest trwającym obecnie międzynarodowym badaniem obejmującym mężczyzn i kobiety z 10 różnych krajów. Badanie to zajmuje się sprawdzaniem wpływu diety na ryzyko nowotworów. W badaniu EPIC większe spożycie cebuli i czosnku było związane z obniżonym ryzykiem wystąpienia raka jelita.

Badanie Iowa Women’s Study jest dużym prospektywnym badaniem sprawdzającym, czy dieta, rozkład tłuszczu w ciele oraz inne czynniki ryzyka są powiązane z zachorowalnością na nowotwory u starszych kobiet. Wyniki badania wykazały silny związek pomiędzy spożyciem czosnku a ryzykiem raka jelita grubego. Kobiety, które spożywały największe ilości czosnku, miały o 50% niższe ryzyko zachorowania na raka dystalnej części jelita w porównaniu do kobiet z najniższym spożyciem czosnku.

Kilka badań populacyjnych prowadzonych w Chinach dotyczyło wpływu spożywania czosnku ma ryzyko zachorowania na nowotwory. W jednym teście zaobserwowano, że częste spożywanie czosnku oraz różnych typów cebuli i szczypiorku związane było ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia raka przełyku i żołądka, przy czym efekt ten wzrastał wraz z ilością spożywanego czosnku. Podobnie w innym badaniu spożycie warzyw cebulowatych, szczególnie czosnku i cebuli, związane było z obniżeniem ryzyka wystąpienia raka żołądka. W kolejnym badaniu wyższe spożycie warzyw cebulowatych (ponad 10 g na dzień w porównaniu do ilości mniejszej niż 2,2 g na dzień), szczególnie czosnku i szalotki, było związane z około 50% obniżeniem ryzyka raka prostaty.

Wyniki badań sugerują również, że zwiększone spożycie czosnku może obniżyć ryzyko raka trzustki. W badaniu przeprowadzonym w obszarze zatoki San Francisco zaobserwowano, że ryzyko raka trzustki było o 54% niższe u osób, które spożywały duże ilości czosnku w porównaniu do osób spożywających niewielkie ilości.

Ponadto w badaniu przeprowadzonym we Francji zaobserwowano, że zwiększone spożycie czosnku wiązało się ze statystycznie istotnym obniżeniem ryzyka wystąpienia raka piersi. Po uwzględnieniu całkowitego spożycia kalorii i innych znanych czynników ryzyka, ryzyko raka piersi było niższe u osób spożywających duże ilości błonnika, czosnku i cebuli.

 

4. Czy istnieją dowody naukowe pochodzące z badań klinicznych wskazujące, że czosnek może zapobiegać nowotworom?

Prowadzono kilka badań klinicznych (z udziałem ludzi), by sprawdzić potencjalne działanie przeciwnowotworowe czosnku.

Trzy badania kliniczne z randomizacją oceniały wpływ spożycia czosnku na ryzyko wystąpienia raka żołądka. W jednym z nich, które obejmowało 5000 chińskich mężczyzn i kobiet w grupie wysokiego ryzyka raka żołądka, naukowcy porównywali efekt przyjmowania 200 mg dziennie syntetycznego allitridum (wyciąg z czosnku, stosowany w medycynie chińskiej od 3000 lat) oraz 0,1 mg selenu codziennie w porównaniu do placebo przez 5 lat. W grupie, która otrzymywała allitridum i selen, ryzyko nowotworów łącznie obniżyło się o 33%, a ryzyko raka żołądka obniżyło się o 52% w porównaniu do grupy otrzymującej placebo.

Natomiast wyniki innego badania z randomizacją, obejmującego osoby z przednowotworowymi zmianami żołądka wykazały, że suplementacja czosnku (800 mg wyciągu z czosnku plus 4 mg destylowanego oleju czosnkowego dziennie) nie miała wpływu na częstość występowania zmian przednowotworowych żołądka oraz nie obniżała zachorowalności na raka żołądka.

W trzecim badaniu z randomizacją, przeprowadzonym w Japonii, porównywano efekt dużych dawek (2,4 ml) do małych dawek (0,16 ml) wyciągu z czosnku po 6 i 12 miesiącach stosowania u osób z polipami w jelicie grubym (zmiany nienowotworowe). Pod koniec 12. miesiąca u 67% osób w grupie przyjmującej niewielkie dawki i u 47% w grupie przyjmującej duże dawki pojawiły się nowe polipy.

Wyniki niewielkiego badania bez randomizacji wskazują, że miejscowe stosowanie wyciągu z czosnku może być korzystne w niektórych nowotworach skóry. W badaniu obejmującym 21 chorych na raka podstawnokomórkowego aplikacja związku ajoene (siarkowy związek znajdujący się w czosnku) na skórę przez miesiąc spowodowała znaczące zmniejszenie rozmiaru u 17 chorych, zwiększenie u 3, natomiast u 1 pacjenta nie przyniosła zmiany. Zmiany w rozmiarze guza obejmowały od 88% do 68% redukcji wzrostu, mediana zmniejszenia rozmiaru wyniosła 47%.

 

5. Jakie są aktualne problemy i kontrowersje związane z używaniem czosnku w zapobieganiu nowotworom?

Ograniczenia badań, takie jak dokładność raportowania ilości i częstości spożywanego czosnku, niemożność porównania danych z badań, w których używano różne produkty i porcje czosnku, sprawiają, że niezwykle trudno sformułować wnioski na temat roli czosnku w zapobieganiu nowotworów. Ponieważ wiele badań, które oceniały zapobiegawcze działanie czosnku, stosowały produkty wieloskładnikowe, nie jest jasne, co miało największy wpływ − sam czosnek czy jego połączenie z innymi składnikami.

Potrzeba dobrze zaprojektowanych badań z udziałem ludzi, w których stosuje się określone ilości czosnku, w celu ustalenia potencjalnych skutecznych dawek. Należy przeprowadzić również testy bezpośrednio porównujące różne produkty z czosnku.

 

6. W jaki sposób czosnek może zapobiegać nowotworom?

Działanie ochronne czosnku może wywodzić się z jego właściwości antybakteryjnych lub z jego możliwości blokowania tworzenia się substancji rakotwórczych, hamowania aktywności substancji rakotwórczych, wspomagania naprawy DNA, zmniejszania proliferacji komórek lub powodowania ich śmierci.

 

7. Jaka ilość czosnku może być użyteczna w zapobieganiu nowotworom?

Amerykański Narodowy Instytut Raka (NCI), będący częścią Narodowych Instytutów Zdrowia (NIH), nie zaleca przyjmowania jakichkolwiek suplementów diety w celu zapobiegania nowotworom, ale uznaje czosnek za jedno z warzyw o potencjale przeciwnowotworowym. Ponieważ nie wszystkie produkty czosnku są takie same, trudno jest ustalić dokładną ilość czosnku mogącą wpływać na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka. Ponadto substancja czynna zawarta w czosnku może z czasem tracić swoją skuteczność w wyniku przechowywania i przetwarzania. Wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dotyczące ogólnej promocji zdrowia dla osób dorosłych zalecają dzienną dawkę od 2 do 5 g świeżego czosnku (mniej więcej jeden ząbek), od 0,4 do 1,2 g suszonego sproszkowanego czosnku, od 2 do 5 mg oleju czosnkowego, od 300 do 1000 mg wyciągu z czosnku lub innych produktów zawierających od 2 do 5 mg allicyny.

 

8. Jakie wnioski sformułowano na temat bezpieczeństwa używania czosnku?

Aczkolwiek czosnek jest bezpiecznie używany do gotowania, jego nadmierne spożycie może powodować pewne efekty uboczne, poza silną wonią oddechu i ciała. Czosnek może okazjonalnie powodować reakcje alergiczne, od łagodnego podrażnienia do problemów potencjalnie zagrażających życiu. Spożywanie świeżych główek czosnku, wyciągu oraz oleju na pusty żołądek może czasami wywoływać zgagę, nudności, wymioty i biegunkę. Wyniki niektórych badań z udziałem zwierząt i ludzi sugerowały, że czosnek może zmniejszać stężenie cukru we krwi i zwiększać poziom insuliny.

Wykazano, że czosnek wchodzi w interakcję z niektórymi lekami wydawanymi z przepisu lekarza, szczególnie z lekiem sakwinawir (nazwa handlowa Invirase oraz Fortovase). Czosnek może obniżać poziom sakwinawiru w surowicy nawet o 50%. Czosnek również działa jako naturalna substancja przeciwkrzepliwa, dlatego powinny go unikać kobiety ciężarne, osoby przed zabiegami chirurgicznymi oraz osoby otrzymujące leki przeciwkrzepliwe, takie jak warfaryna (nazwa handlowa Warfin).

Główki czosnku mogą być czasem zanieczyszczone bakterią Clostridium botulinum (laseczka jadu kiełbasianego). Bakteria ta może wytwarzać toksynę botulinową w produktach zawierających czosnek w oleju, które nie są przechowywane w lodówce i nie zawierają składników antybakteryjnych.

Ponadto czosnek podawany na skórę może powodować oparzenia chemiczne, kontaktowe zapalenie skóry oraz astmę oskrzelową. Osoby z problemami żołądkowymi, takimi jak choroba wrzodowa, powinny unikać czosnku, gdyż może on pogłębiać dolegliwości lub powodować nowe.


Zmodyfikowano za: