Kwas dichlorooctowy (DCA) to organiczny związek chemiczny, pochodna kwasu octowego. Dzięki swoim właściwościom jest stosowany w chemii organicznej, głównie jako rozpuszczalnik.
Stosuje się go również w medycynie w leczeniu chorób mitochondrialnych, np. zespołu MELAS - dziedzicznego schorzenia prowadzącego do uszkodzenia układu nerwowego. Kwas dichlorooctowy ma za zadanie pobudzić mitochondria do prawidłowej pracy.
Na początku XX wieku pojawiły się pierwsze badania nad działaniem przeciwnowotworowym kwasu dichlorooctowego.
Jaka teoria wspiera twierdzenie, że kwas dichlorooctowy może być pomocny w leczeniu nowotworów?
Kwas dichlorooctowy w specyficzny sposób wpływa na metabolizm komórek. Modyfikuje zachodzące na błonie komórkowej procesy przetwarzania glukozy (tzw. efekt Warburga) - te zmiany mogą prowadzić do apoptozy, czyli samobójczej śmierci komórki. Udowodniono, że kwas dichlorooctowy wykazuje takie właśnie działanie w stosunku do komórek nowotworowych.
Ponadto w badaniach przedklinicznych zaobserwowano wpływ kwasu dichlorooctowego na integrację komórkowego DNA oraz powstawanie nowych naczyń w obrębie guza. DCA wpływa również na indukcję stresu oksydacyjnego w obrębie komórek nowotworu.
Na podstawie przeprowadzonych badań naukowcy wiążą największe nadzieje z wykorzystaniem kwasu dichlorooctowego w leczeniu następujących schorzeń:
- nowotworów układu nerwowego, w szczególności glejaka wielopostaciowego,
- nowotworów wywołanych mutacją genu BRAF, na przykład czerniaka złośliwego,
- nowotworów opornych na leczenie pochodnymi platyny,
- nowotworów zbudowanych z komórek pochodzenia endodermalnego (np. ślinianki, jelita).
W jaki sposób stosowany jest kwas dichlorooctowy?
Kwas dichlorooctowy nie ma właściwości żrących, dlatego może być stosowany w formie doustnej (kapsułki). Może być również stosowany w formie dożylnej.
Czy prowadzono przedkliniczne badania (laboratoryjne lub na zwierzętach) z użyciem kwasu dichlorooctowego?
Przeprowadzono badania na liniach komórek nowotworowych oraz na zwierzętach. Naukowcy potwierdzili działanie przeciwnowotworowe kwasu dichlorooctowego na komórki raka prostaty i błony śluzowej macicy. Przeprowadzono również badania na komórkach nowotworu piersi oraz układu nerwowego.
Według niektórych naukowców połączenie kwasu dichlorooctowego z radio- lub chemioterapią zmniejsza toksyczność tych metod leczenia. W badaniach oceniano połączenie DCA z doksorubicyną oraz paklitakselem - lekami cytotoksycznymi stosowanymi w leczeniu kilku typów nowotworów. Kwas dichlorooctowy nasilał działanie tych leków lub zmniejszał ich toksyczność, co pozwalało na zastosowanie ich w większej dawce. Warto jednak podkreślić, że rezultaty badań wykonywanych na liniach komórkowych lub na zwierzętach muszą być potwierdzone w badaniach klinicznych na ludziach - tymczasem nie ma pewności co do korzystnego efektu działania kwasu dichlorooctowego u chorych na nowotwory.
Czy prowadzono badania kliniczne (badania z udziałem ludzi) nad oddziaływaniem kwasu dichlorooctowego?
W 2014 roku przeprowadzono badania z udziałem kilku chorych na glejaka wielopostaciowego, raka jelita grubego oraz raka płuca i wstępnie otrzymano obiecujące rezultaty. Tymczasem nie możemy jednak potwierdzić skuteczności kwasu dichlorooctowego u chorych na nowotwory.
Czy zgłaszano jakiekolwiek efekty uboczne związane ze stosowaniem kwasu dichlorooctowego?
Pojawiły się doniesienia o następujących działaniach niepożądanych kwasu dichlorooctowego:
- neuropatia obwodowa, czyli choroba nerwów obwodowych, charakteryzująca się osłabieniem mięśni kończyn, występowaniem uczucia mrowienia i zaburzeniami czucia; ten efekt jest odwracalny;
- zaburzenie czynności wątroby: od najłagodniejszych (zaburzenia parametrów czynności wątroby bez towarzyszących objawów klinicznych), do poważniejszych, takich jak uszkodzenie wątroby;
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe: biegunka, ból brzucha;
- zaburzenia elektrolitowe.
Czy amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zarejestrowała kwas dichlorooctowy do użycia we wskazaniu do leczenia onkologicznego w Stanach Zjednoczonych?
Kwas dichlorooctowy nie został zarejestrowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) we wskazaniu do leczenia nowotworów.
Piśmiennictwo:
- Khan Akbar, Andrews Douglas, Blackburn Anneke C. Long-term stabilization of stage 4 colon cancer using sodium dichloroacetate therapy. World Journal of Clinical Cases. 2016 Oct 16; 4(10): 336–343.
- Kankotia Shyam, Stacpoole Peter W. Dichloroacetate and cancer: New home for an orphan drug? Biochimica et Biophysica Acta - Reviews on Cancer. 1846 (2), 617-29 Dec 2014
- Michelakis E. D., Webster L., Mackey J. R. Dichloroacetate (DCA) as a potential metabolic-targeting therapy for cancer. British Journal of Cancer. 99, pages 989–994(2008)
- Tataranni Tiziana, Piccoli Claudia. Dichloroacetate (DCA) and Cancer: An Overview towards Clinical Applications. Oxidative Medicine and Cellular Longevity 14 Nov 2019, 2019:8201079
Hasło opracowano we współpracy ze studentami Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie