1. Głodówka poprawia jakość życia chorych na raka piersi
Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medical Oncology (ESMO) przedstawiono wyniki badania oceniającego wpływ głodówki na tolerancję chemioterapii u chorych na raka piersi. Uczestniczki badania przydzielano do dwóch ramion z odmienną dietą w okresie dwóch dób przed i jednej po chemioterapii. Grupa kontrolna stosowała dietę wegetariańską o niskiej zawartości cukru. Chore w ramieniu eksperymentalnym przyjmowały ok. 200 kcal dziennie (w czasie "okołochemicznym") w postaci soków owocowych i bulionów warzywnych. Z badania wykluczono chore z niedowagą, zaburzeniami odżywiania oraz zaburzeniami psychicznymi. Jakość życia chorych oceniano przed rozpoczęciem leczenia, po każdym cyklu chemioterapii oraz po czterech i sześciu miesiącach od jej zakończenia. Wyjściowo nie obserwowano różnic pomiędzy grupami. Po czwartym cyklu chemioterapii kobiety stosujące głodówkę oceniały jakość życia zdecydowanie lepiej niż chore z ramienia kontrolnego (p=0,021). Nie obserwowano u nich także zmęczenia oraz ubytku masy ciała.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023: Abstract LBA94. Presented October 20, 2023
2. Dołączenie zdalnego monitorowania objawów do standardowej opieki medycznej poprawia jakość życia
Prof. Ethan Bash przedstawił podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) wyniki badania PRO-TECT, w którym 52 ośrodki onkologiczne w Stanach Zjednoczonych podzielono na dwie grupy – w pierwszej oprócz standardowej opieki medycznej stosowano elektroniczne zgłaszanie objawów przez chorych (electronic patient reported outcomes, ePRO), a druga stanowiła ramię kontrolne. Do badania włączono 1191 chorych z rozsianym nowotworem, z czego 593 wypełniało ePRO. System ePRO obejmował cotygodniowe ankiety internetowe lub telefoniczne przez jeden rok. W przypadku pogorszenia samopoczucia oraz wystąpienia objawów alarmowych wysyłano do pracowników medycznych w czasie rzeczywistym komunikat z alertem. Wyniki ankiet udostępniano lekarzom podczas wizyt kontrolnych pacjentów. W trakcie trwania badania wypełniono ponad 91% należnych ankiet. Zastosowanie ePRO nie wpłynęło na czas przeżycia całkowitego, ale obniżyło o 6% liczbę przyjęć do szpitala, wydłużyło czas do pierwszej pilnej hospitalizacji oraz zmniejszyło średnią roczną liczbę przyjęć do szpitala (1,48 vs 1,81, p=0,006). ePRO zmniejszyło nasilenie zmęczenia, jadłowstrętu, nudności i wymiotów oraz poprawiło jakość snu. Opinie chorych o systemie ePRO były pozytywne, pytania zawarte w ankiecie uznano za ważne i zrozumiałe, a używanie raportów podczas wizyt lekarskich zwiększało poczucie zaopiekowania.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023: Abstract 20300. Presented October 20, 2023
3. Alkohol wciąż stanowi istotny czynnik ryzyka zachorowania na nowotwory
Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) poruszono temat alkoholu jako czynnika ryzyka rozwoju nowotworów. W trakcie sesji poświęconej temu problemowi przytoczono aktualne statystyki. Według International Agency for Research on Cancer (IARC) 46% osób na świecie spożywa alkohol (54% mężczyzn i 38% kobiet). Przeciętne roczne spożycie alkoholu na świecie wynosi sześć litrów czystego etanolu (jedna butelka wina tygodniowo). Pomiędzy krajami występują znaczące różnice - we Francji spożycie alkoholu jest dwukrotnie wyższe od światowej średniej. W 2020 roku w skali świata alkohol był przyczyną zachorowań na 4% nowotworów. Osoby spożywające etanol w ilości dziennej do 20 g, 20-60 g i powyżej 60 g stanowią w tej grupie odpowiednio 14%, 29% i 47%. Do nowotworów związanych ze spożywaniem alkoholu należy m.in. rak piersi, jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, jelita grubego i wątroby. Zwracają uwagę optymistyczne statystyki we Francji i Włoszech, gdzie przeciętne spożycie alkoholu spada od lat 20. ubiegłego wieku.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023. Presented October 23, 2023
4. Zanieczyszczenie powietrza drobnym pyłem zawieszonym zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi
W ostatnich latach rośnie świadomość zagrożenia związanego z zanieczyszczeniem powietrza, w tym cząstkami mikroplastiku. Związek tych substancji z powstawaniem nowotworów jest wciąż niejasny. W badaniu XENAIR oceniono związek pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Ubiegłoroczna analiza wykazała wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór pod wpływem pięciu substancji, w tym dwóch endokrynnie czynnych – BaP i PCB153. Podczas tegorocznego kongresu European Society of Medcical Oncology (ESMO) przedstawiono wyniki analizy oceniającej wpływ narażenia na zanieczyszczenie atmosfery drobnym pyłem zawieszonym (PM2.5, PM10 i NO2) u 2,4 tys. chorych na raka piersi oraz 3 tys. zdrowych kobiet. Wzrost narażenia na zanieczyszczenie powietrza drobnymi cząstkami stałymi (PM2.5) o 10 µg/m³ (odpowiadający w przybliżeniu różnicy w średnim stężeniu pyłów PM2,5 na obszarach wiejskich i miejskich w Europie) zwiększał ryzyko raka piersi o 28%. Mniejszy wzrost ryzyka zachorowania na raka piersi odnotowano u kobiet narażonych na wysokie zanieczyszczenie powietrza cząstkami stałymi (PM10 i NO2). Efekt ten nie był zależny od stanu menopauzalnego kobiet. Wykazano również pozytywny, ale nieistotny związek dla PM2.5 dla raków piersi z obecnością receptora estrogenowego. Wcześniej udowodniono, że zanieczyszczenia powietrza może zmieniać architekturę piersi. Kolejnym celem powinno być sprawdzenie, czy zanieczyszczenia promują kancerogenezę komórek piersi z wcześniejszymi zaburzeniami genetycznymi, np. poprzez procesy zapalne, podobnie jak u niepalących chorych na raka płuca. W październiku 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała obniżenie limitu cząstek stałych PM2.5 w powietrzu z obecnych 25 µg/m³ do 10 µg/m³ w 2030 r. ESMO wezwało do dalszych działań pozwalających obniżyć tę granicę do 5 µg/m³, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia. We wrześniu 2023 r. na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego przedstawiono raport dotyczący jakości powietrza, sugerując Komisji Europejskiej przyjęcie limitu zgodnego z wytycznymi ESMO.
European Society for Medical Oncology (ESMO) Congress 2023. Presented October 23, 2023
5. Leczenie immunosupresyjne nie zwiększa ryzyka wznowy choroby nowotworowej u osób wyleczonych z nowotworu
Immunosupresja jest stanem, w którym na skutek leczenia dochodzi do zmniejszenia aktywności układu odpornościowego. Może wówczas dochodzić do groźnych dla życia infekcji bakteryjnych i wirusowych. Istnieją ograniczone dane dotyczące bezpieczeństwa stosowania terapii immunosupresyjnej u osób, które w przeszłości przebyły leczenie onkologiczne. W czasopiśmie Clinical Gastroenterology i Hepatology opublikowano metaanalizę, w której oceniono wpływ terapii immunosupresyjnej na ryzyko wznowy nowotworu u osób z chorobami autoimmunologicznymi. Metaanaliza obejmowała 31 badań (17 dotyczących chorób zapalnych jelit, 14 reumatoidalnego zapalenia stawów, 2 łuszczycy i 1 zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa), w których łącznie wzięło udział 24 328 osób. Okazało się, że leczenie immunosupresyjne z powodu chorób autoimmunologicznych nie zwiększa istotnie ryzyka wznowy nowotworu w porównaniu do osób, które nie otrzymywały takiego leczenia.
6. Codzienna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zgonu
Regularna aktywność fizyczna nie tylko poprawia wydolność organizmu, ale również zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz niektórych nowotworów. Nie wiadomo dokładni, ile minut dziennie należy ćwiczyć, aby osiągnąć wyżej wymienione korzyści. W badaniu opublikowanym w JAMA Internal Medicine oszacowano, ilu zgonom w Stanach Zjednoczonych udaje się zapobiec dzięki wykonywaniu umiarkowanej aktywności fizycznej. W analizie uwzględniono dane ponad 4800 osób. Spośród nich 53% stanowiły kobiety, 10,4% osoby rasy czarnej, a 5,1% Amerykanie pochodzenia meksykańskiego. Podczas dziesięcioletniej obserwacji zmarło 1165 osób. Zauważono, że zwiększanie aktywności fizycznej o 10, 20 lub 30 minut dziennie wiązało się ze zmniejszeniem liczby zgonów rocznie odpowiednio o 6,9%, 13,0% i 16,9%.
7. Rehabilitacja kardiologiczna po leczeniu onkologicznym
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów u osób wyleczonych z nowotworu, dlatego ważna jest u nich odpowiednia profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych. W badaniu opublikowanym w JAMA Network sprawdzano, czy rehabilitacja kardiologiczna prowadzona w specjalnych ośrodkach jest skuteczniejsza niż zwykła aktywność fizyczna. 75 osób po leczeniu onkologicznym wyjściowo obciążonych chorobą sercowo-naczyniową lub takich, które otrzymały kardiotoksyczne leczenie onkologicznie przydzielono losowo do dwóch grup. Pierwsza z nich przez dwa miesiące dwa razy w tygodniu ćwiczyła w ośrodkach kardiologicznej rehabilitacji, a druga w miejscu zamieszkania. Po 8 tygodniach osoby ćwiczące w ośrodkach rehabilitacji kardiologicznej miały wyższy pułap tlenowy niż osoby z grupy kontrolnej. Dodatkowo stwierdzono u nich obniżenie ciśnienia tętniczego krwi oraz BMI (Body Mass Index).
8. Smakowe wkłady e-papierosów najczęstszą przyczyną uzależnienia młodzieży
Odsetek uczniów amerykańskich szkół ponadpodstawowych używających e-papierosy spadł z 14% w 2022 roku do 10% w 2023 roku. Ankietę wypełniło ponad 22 tys. osób. Według tegorocznego raportu US Centers for Disease Control and Prevention (CDC) najpopularniejszymi wyrobami zawierającymi nikotynę były e-papierosy (7,7%), papierosy (1,6%), cygara (1,6%) oraz saszetki z nikotyną (1,5%). Osoby aktywnie stosujące e-papierosy najczęściej używały wkładów smakowych (89,4%), głównie owocowych (63,4%) oraz o smaku cukierków (35%). Według autorów raportu produkty smakowe nie tylko zachęcają do rozpoczęcia używania e-papierosów, ale także utrzymują nastolatki w nałogu.
9. Zaprzestanie palenia papierosów poprawia rokowanie u chorych na raka płuca
W czasopiśmie Lung Cancer opublikowano prospektywne badanie w którym sprawdzono jaki wpływ na czas życia chorych na raka płuca ma zaprzestanie palenia papierosów. Badaniem objęto 2751 chorych na niedrobnokomórkowego raka płuca, w tym 60% palących papierosy w przeszłości, 25% aktywnych palaczy i 7% osób, które nigdy nie paliły. Miesiąc i trzy miesiące po rozpoznaniu raka płuca chorych ponownie pytano o palenie papierosów. Spośród osób palących 23% zaprzestało palenia po 3 miesiącach od rozpoznania nowotworu. Zauważono, że częściej rzucały palenie osoby młodsze, w dobrym stanie ogólnym, z mniejszą liczbą chorób współtowarzyszących oraz z mniejszym zaawansowaniem nowotworu. Osoby które rzuciły palenie papierosów po rozpoznaniu choroby nowotworowej miały dłuższy czas przeżycia niż osoby, które kontynuowały palenie (659 vs 348 dni).
Gemine et al. Lung Cancer. Published October 1, 2023: 186:107388
10. Jak skutecznie zachęcić do zaprzestania palenia papierosów?
Nadal nie wiadomo jaka jest najlepsza metoda wspomagająca zaprzestanie palenia papierosów. Wydaje się, że dobrym momentem do podjęcia interwencji są badanie przesiewowe w kierunku raka płuca, które obejmują osoby obciążone wieloletnim narażeniem na dym tytoniowy. W badaniach QuLIT1 i QuLIT2 przeprowadzonych w grupie osób palących papierosy w wieku 55-75 lat, które poddano przesiewowej tomografii komputerowej klatki piersiowej, sprawdzono czy taka interwencja jest skuteczna. W badaniu QuLIT1 osoby w ramieniu interwencyjnym odbywały rozmowę zachęcającą do rzucenie palenia papierosów oraz otrzymywały możliwość otrzymania farmakoterapii wspierającej rzucenie palenia. Osoby w grupie kontrolnej otrzymywały krótką informację na temat szkodliwości palenia oraz polecenie zgłoszenia się do lokalnych ośrodków leczenia uzależnienia od tytoniu. W badaniu QuLIT2 osoby w grupie interwencyjnej odbywały rozmowę telefoniczną zachęcającą do rzucenia palenia papierosów, po której wysyłano do nich farmakologiczne środki wspomagające rzucenie palenia papierosów. Do obu badań włączono łącznie 430 uczestników (QuLIT1 115 osób, QuLIT2 315 osób). W badaniu QuLIT1Po 12-miesięcznej obserwacji zaprzestanie palenia potwierdzone testem biochemicznym stwierdzono u 6,3% osób w grupie interwencyjnej i u 2% w grupie kontrolnej. Skuteczność interwencji antytytoniowej wykazano także w badaniu QuLIT2 (odpowiednio 14,5% i 5,6%).
Williams et al. Thorax. Published October 24, 2023: thorax-2023-220367. doi: 10.1136/thorax-2023-220367