1. Zdrowy styl życia zmniejsza ryzyko zgonu u osób po leczeniu onkologicznym
W czasopiśmie International Journal of Cancer opublikowano badanie w którym oceniono jak styl życia wpływa na rokowanie chorych po leczeniu onkologicznym. Analizie poddano pięć czynników składających się na zdrowy styl życia: BMI, dietę, palenie papierosów, aktywność fizyczną i spożywanie alkoholu. Badaniem objęto 37 095 osób ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chin, które przebyły leczenie onkologiczne. Z przebadanych osób 18 990 nigdy nie paliło papierosów, 14 768 nie nadużywało alkoholu, 17 260 przestrzegało zdrowej diety, 18 141 zachowało aktywność fizyczną, a 14 739 miało optymalne BMI. Za przestrzeganie każdego z wyżej wymienionych zaleceń przyznawano 1 punkt w pięciopunktowej skali zdrowego stylu życia. W trakcie obserwacji 4449 osób zmarło z powodu nowotworu, a 8927 z innej przyczyny. Zauważono, że osoby najbardziej dbające o zdrowy styl życia (4-5 punktów) miały o 43% niższe ryzyko zgonu z powodu nowotworu i o 48% z innej przyczyny w porównaniu do osób, które prowadziły niezdrowy tryb życia (0-1 punkt). Do zmniejszenia ryzyka zgonu w największym stopniu przyczyniła się zdrowa dieta (zmniejszenie ryzyka o 31%), niepalenie tytoniu (zmniejszenie ryzyka o 23%) i umiar w spożyciu alkoholu (zmniejszenie ryzyka o 14%).
2. Przebyte leczenie onkologiczne niezależnym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Przebyte leczenie onkologiczne jest niezależnym czynnikiem ryzyka poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych po angioplastyce naczyń wieńcowych. Retrospektywna analiza przedstawiona na Kongresie American Heart Association objęła 937 pacjentów w wieku 18 lat i starszych, którzy w latach 2008–2022 przeszli angioplastykę naczyń wieńcowych z powodu ostrego zespołu wieńcowego. Spośród tych osób 89 (9,5%) w przeszłości (mediana około 2 lat) przebyło leczenie onkologiczne. W okresie obserwacji trwającej średnio 45 miesięcy poważne zdarzenia sercowo-naczyniowe (udar niezakończony zgonem, zawał mięśnia sercowego niezakończony zgonem, zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych lub konieczność powtórnej angioplastyki naczyń wieńcowych) z leczeniem lub bez leczenia onkologicznego wystąpiło odpowiednio u 28,4% i 22,2% chorych (p=0,01). Autorzy badania podkreślają konieczność objęcia osób po leczeniu onkologicznym szczególną opieką lekarską pod kątem chorób sercowo-naczyniowych.
3. Jakie jest ryzyko zachorowania na nowotwory przewodu pokarmowego?
Nowotwory przewodu pokarmowego stanowią jedną czwartą zachorowań na nowotwory na świecie i jedną trzecią zgonów z nowotworowych. W analizie opublikowanej w The Lancet Gastroenterology & Hepatology na podstawie danych z GLOBOCAN z 2020 roku dotyczących zachorowalności i umieralności na nowotwory przewodu pokarmowego w 185 krajach oraz danych ONZ dotyczących zgonów nienowotworowych oszacowano, że ryzyko zachorowania i zgonu na nowotwór przewodu pokarmowego w całego ciągu życia wynosi dla przeciętnej osoby odpowiednio 8,2% i 62%. U mężczyzn ryzyko to wyniosło odpowiednio 9,5% i 7,2%, a dla kobiet 6,8% i 5,1%. Najczęstszym nowotworem przewodu pokarmowego jest rak jelita grubego (38,5% zachorowań i 28,2% zgonów w tej grupie). Kolejne są nowotwory żołądka, wątroby, przełyku, trzustki i pęcherzyka żółciowego. W porównaniu do mieszkańców innych rejonów, osoby zamieszkujące Azję Wschodnią mają wyższe ryzyko raka żołądka, wątroby, przełyku i pęcherzyka żółciowego, mieszkańcy Australii i Nowej Zelandii – raka jelita grubego, a mieszkańcy Europy Zachodniej – raka trzustki.
4. Cukrzyca typu 2 u młodych dorosłych zwiększa ryzyko nowotworów
W czasopiśmie Diabetes Care opublikowano chińskie badanie, w którym sprawdzono, czy zachorowanie na cukrzycę typu 2 w młodym wieku zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwór. Uwzględniono dane 428 568 chorych z cukrzycą typu 2 rozpoznaną w latach 2011-2018. Częstość występowania nowotworów porównano z ogólną populacją Szanghaju, obejmującą 100 649 346 osobolat. W grupie z cukrzycą typu 2 rozpoznano łącznie 18 853 nowotwory, a w populacji ogólnej 582 643. W porównaniu do populacji ogólnej zachorowanie na cukrzycę typu 2 zwiększało o 10% ryzyko rozwoju jakiegokolwiek nowotworu. Młodszy wiek w chwili rozpoznania cukrzycy typu 2 wiązał się z częstszym występowaniem nowotworów. Ryzyko zachorowania na jakikolwiek nowotwór dla osób z rozpoznaniem cukrzycy typu 2 w wieku 20-54, 55-59, 60-64, 65-69 i 70-74 lat było większe od ryzyka w populacji ogólnej odpowiednio o 48%, 30%, 19%, 16% i 6%. Zachorowanie na cukrzycę typu 2 po 75. roku życia nie zwiększało ryzyka zachorowania na nowotwór.
5. Chorzy na raka płuca z immunologicznymi powikłaniami leczenia żyją dłużej
Immunoterapia inhibitorami punktów kontrolnych jest względnie nową formą leczenia onkologicznego, stosowaną z powodzeniem w wielu nowotworach. Leki te są z reguły dobrze tolerowane, jednak czasem mogą im towarzyszyć niebezpieczne dla życia zdarzenia niepożądane, wymagające przerwania leczenia i zastosowania leczenia immunosupresyjnego. W obejmującym 803 pacjentów badaniu opublikowanym w JAMA Network Open sprawdzono związek pomiędzy immunologicznymi powikłaniami leczenia inhibitorami punktów kontrolnych a całkowitym czasem przeżycia chorych na miejscowo zaawansowanego lub rozsianego niedrobnokomórkowego raka płuca. Zauważono, że wystąpienie powikłań o podłożu immunologicznym wymagające opóźnienia lub zaprzestania leczenia i zastosowania kortykosteroidów wiązało się z wydłużeniem mediany całkowitego czasu przeżycia (23,7 vs 9,8 miesiąca). Zależność ta występowała również u chorych wymagających hospitalizacji z powodu ciężkich zdarzeń niepożądanych o podłożu immunologicznym.
6. W Stanach Zjednoczonych umieralność z powodu nowotworów wciąż spada
Według raportu American Cancer Society (ACS) w Stanach Zjednoczonych od ponad trzech dekad utrzymuje się spadek umieralności z powodu nowotworów. Od 1991 roku uniknięto ponad 4 mln zgonów. Równocześnie wzrasta jednak zachorowalność na wiele częstych nowotworów, w tym sześć z dziesięciu najczęściej występujących. Stale wzrasta także zachorowalność wśród młodych dorosłych, w tym poniżej 50. roku życia. W latach 2015-2019 wskaźniki zachorowalności wzrastały o 0,6%-1% rocznie w raku piersi, trzustki i trzonu macicy, o 1%-2% rocznie w raku szyjki macicy u kobiet w wieku od 30 do 44 lat oraz o 2%-3% rocznie w raku gruczołu krokowego, nerki, czerniaku, raku wątroby u kobiet i raku jamy ustnej związanym z wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Wśród dorosłych osób poniżej 50 r.ż. rak jelita grubego stał się pierwszą przyczyną zgonów z powodu raka u mężczyzn i drugą po raku piersi u kobiet. Jeszcze dwie dekady temu nowotwór ten wśród obu płci stanowił czwartą przyczynę onkologicznych zgonów. Uważa się, że jedną z przyczyn tego trendu jest epidemia otyłości. Wzrósł również odsetek nowotworów rozpoznawanych u osób w wieku 50-64 lat (z 25% w 1995 r. do 30% w latach 2019-2020). Z kolei zachorowalność osób powyżej 65. r.ż. spadła z 61% do 58%, co przypisuje się gwałtownemu spadkowi w tej grupie wiekowej zachorowalności na raka gruczołu krokowego i nowotwory związane z paleniem tytoniu. Raport zwraca także uwagę na gwałtowny spadek zachorowalności na raka szyjki macicy u kobiet w wieku 20-29 lat – pierwszej kohorty, która otrzymała szczepionkę przeciwko HPV. Jednocześnie wśród kobiet w wieku 30-44 lat zachorowalność wzrosła o prawie 2%, co podkreśla potrzebę częstszych badań przesiewowych u młodych kobiet i szerszego stosowania szczepień HPV. Po dziesięcioleciach wzrostu zachorowalność na nowotwory wśród dzieci ustabilizowała się, chociaż wskaźniki nadal rosną wśród w grupie wiekowej 15-19 lat. Największy wzrost – o 4% rocznie - odnotowano dla raka tarczycy, co wynika prawdopodobnie z nadrozpoznawalności.
Pełny raport został opublikowany w CA: A Cancer Journal for Clinicians 17 stycznia 2024 r.
7. Na całym świecie rośnie zachorowalność i umieralność z powodu nowotworów
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) opublikowała raport dotyczący 36 nowotworów w 185 krajach świata. Pomiędzy rokiem 2012 i 2022 liczba nowych zachorowań wzrosła o 50%, a liczba zgonów o około 18%. IARC szacuje, że podobne trendy będą się utrzymywać przez kolejne trzy dekady, a liczba nowych przypadków wzrośnie do 2050 roku o 77%. Liczby zachorowań i zgonów wyniosły w 2012 r. odpowiednio 14 mln i 8,2 mln, a w 2022 r. 20 mln i 9,7 mln. Zgodnie z szacunkami około 1 na 5 mężczyzn i kobiet zachoruje w ciągu życia na nowotwór, a około 1 na 9 mężczyzn i 1 na 12 kobiet umrze z tego powodu. Pięć nowotworów – rak płuca, piersi, jelita grubego, wątroby i żołądka łącznie – stanowiło w 2022 roku około połowę wszystkich nowych zachorowań i zgonów na świecie. Najczęstszym nowotworem był rak płuca (2,5 mln zachorowań; 12,4% zachorowań), a następnie nowotwory piersi, jelita grubego, gruczołu krokowego i żołądka; odpowiednio: 2,3 mln (11,6%), 1,9 mln (9,6%), 1,5 mln (7,3%) oraz 970 tys. (4,9%). Globalne wskaźniki umieralności były najwyższe dla raka płuca (1,8 mln zgonów, 18,7%), raka jelita grubego (900 tys., 9,3%), raka wątroby (760 tys., 7,8%), raka piersi (670 tys., 6,9%) i raka żołądka (660 tys., 6,8%). Wśród kobiet najczęstszym nowotworem i główną przyczyną zgonów był rak piersi, a następnie rak płuca i rak jelita grubego, a u mężczyzn – kolejno rak płuca, rak gruczołu krokowego, rak jelita grubego oraz nowotwory wątroby.
Globalne szacunki wraz z ankietą przeprowadzoną przez WHO ujawniły również nierówności związane ze wskaźnikiem rozwoju społecznego (HDI). Wskaźnik ten uwzględnia oczekiwaną długość życia w momencie narodzin, wykształcenie i standard życia. Kobiety w krajach o niższym HDI miały o 50% niższe ryzyko zachorowania na raka piersi niż kobiety w krajach o wysokim HDI i jednocześnie znacznie większe ryzyko zgonu. W krajach o bardzo wysokim wskaźniku HDI na raka piersi zachoruje 1 na 12 kobiet, a 1 na 71 umrze z tego powodu. W krajach o niskim wskaźniku HDI ryzyko zachorowania i zgonu wynosi odpowiednio 1 na 27 kobiet i 1 na 48 kobiet. W większości analizowanych krajów stwierdzono nieadekwatne finansowanie leczenia onkologicznego oraz opieki paliatywnej. Priorytetów świadczeń często nie ustala się na podstawie efektywności kosztowej. Przykładowo, w najbiedniejszych krajach brakuje tańszych leków generycznych i technologii. Żaden z krajów o niskich dochodach nie oferuje badań przesiewowych w kierunku raka szyjki macicy za pomocą testu HPV, jednocześnie finansując inne, bardziej kosztowne i mniej opłacalne procedury.
WHO szacuje, że do 2050 r. liczba nowych przypadków nowotworów na świecie osiągnie 35,3 mln, czyli o 77% więcej w porównaniu z 20 mln w 2022 roku. Wzrost ten odzwierciedla zwiększenie globalnej populacji i jej starzenie się, a także większe narażenie na czynniki ryzyka, w tym tytoń, alkohol, otyłość i zanieczyszczenie powietrza. Największy bezwzględny wzrost zachorowalności spodziewany jest w krajach o wysokim wskaźniku HDI, a najwyższy procentowy wzrost – w krajach o niskim (142%) i średnim wskaźniku HDI (99%). Przewiduje się, że w 2050 roku umieralność z powodu raka w tych krajach niemal się podwoi.
8. Zwiększenie wydolności krążeniowo-oddechowej zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego
Według prospektywnej szwedzkiej analizy opublikowanej w British Journal of Sports Medicine, zwiększenie wydolności krążeniowo-oddechowej (cardiorespiratory fitness, CRF) o co najmniej 3% zmniejsza ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego. W analizie obejmującej lata 1982-2019 u blisko 58 tys. mężczyzn co najmniej dwukrotnie oceniono CRF podczas testu na ergometrze rowerowym. W ciągu obserwacji wynoszącej średnio 6,7 roku u 592 (1%) mężczyzn rozpoznano raka gruczołu krokowego, a u 46 (0,08%) był on główną przyczyną zgonu. Uczestników badania podzielono na tych ze wzrostem (+3%), stabilizacją (±3%) lub spadkiem (-3%) CRF. Chorzy ze wzrostem mieli w porównaniu do chorych ze spadkiem sprawności fizycznej mniejsze o 35% ryzyko zachorowania na nowotwór. Związek między zmianą bezwzględnej wartości CRF a zachorowalnością na raka gruczołu krokowego był istotny tylko dla chorych z wyjściową umiarkowaną wartością CRF. Nie wykazano związku pomiędzy wskaźnikiem CRF a ryzykiem zgonu z powodu tego nowotworu.
9. Porady antynikotynowe udzielane przez lekarzy powinny być pierwszym krokiem w walce z nałogiem
W wielu krajach zaleca się, aby lekarze udzielali krótkiej porady dotyczącej zaprzestania palenia tytoniu jako kluczowego początkowego etapu walki z nałogiem. W BMC Cancer opublikowano przegląd piśmiennictwa dotyczącego skuteczności takiej interwencji w krajach o niskim i średnim dochodzie (LMIC). W analizie uwzględniono tylko cztery artykuły opublikowane w latach 2011-2019 – trzy z Jordanii (wszystkie dotyczące jednego ośrodka onkologicznego) i jeden z południowych Indii. W dwóch badaniach interwencję prowadzili onkolodzy, a w pozostałych lekarze rodzinni. W pierwszym badaniu (n=156) wskaźnik rzucenia palenia po 12 miesiącach od interwencji wyniósł 21,2% i był najwyższy wśród osób, które paliły mniej niż 10 papierosów dziennie. W drugim badaniu (n=201) odsetek osób niepalących po 3 miesiącach wyniósł 23,4%, ale w 12. miesiącu spadł do 6%. Powody powrotu do nałogu obejmowały objawy odstawienia, poczucie braku wartości zaprzestania palenia i depresję. W trzecim badaniu (n=71) 67,6% chorych na nowotwory głowy i szyi rzuciło palenie dzięki poradom onkologów udzielonym podczas hospitalizacji. Według czwartego retrospektywnego badania zaledwie 21% chorych na nowotwory uczęszczało do lokalnej poradni rzucania palenia. Analiza tej grupy wykazała poprawę dwuletnich przeżyć u osób, które uczęszczały do poradni oraz zgłaszały abstynencję podczas wizyt kontrolnych. Niski odsetek chorych, którzy otrzymują porady antynikotynowe, przypisuje się obciążeniu pracą lekarzy z krajów LMIC i niekorzystnemu wpływowi emigracji. Jednocześnie, ze względu na jej skuteczność tej interwencji, podkreślili konieczność jej priorytetowego traktowania na poziomie polityki krajowej.
Ilesanmi et al. BMC Cancer. 2024 Jan 30;24(1):149.
10. Zaprzestanie palenia zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów
Badacze z Korei Południowej ocenili w badaniu populacyjnym ryzyko zachorowania na nowotwory w zależności od czasu od rzucenia i wieku rzucenia palenia tytoniu. Analizie poddano dane z National Health Insurance Service (zebrane w latach 2002-2017) oraz rejestru nowotworów. Do badania włączono blisko 3 mln osób (58,1% stanowili mężczyźni). Początkowe odsetki palaczy były znacząco wyższe wśród mężczyzn (61,9%) niż wśród kobiet (1,7%). W latach 2004-2017 60,8% mężczyzn i 87,1% kobiet próbowało rzucić palenie. Podczas obserwacji trwającej średnio 13,4 roku na nowotwór zachorowało 6,8% mężczyzn i 5,9% kobiet. Całkowite zaprzestanie palenia wiązało się z niższym ryzykiem zachorowania na nowotwory wśród mężczyzn (HR 0,83; 0,58 dla raka płuca), ale nie wśród kobiet. Ryzyko zachorowania na nowotwory ogółem oraz na raka płuca było najwyższe odpowiednio po 7 i 5 latach po rzuceniu palenia i spadało do 50% wyjściowej wartości po 15 i 12 latach od zaprzestania nałogu. Wiek rzucenia palenia był również istotny tylko wśród mężczyzn – zaprzestanie nałogu poniżej 50. roku życia znacząco zmniejszało ryzyko zachorowania na raka płuca (HR 0,43), ale nie na inne nowotwory
Park et al. JAMA Netw Open. 2024 Feb 5;7(2):e2354958.